1 grudnia 2016 r. w związku z konsultacji projektu legislacyjnego Komisji Europejskiej „Omnibus” [COM(2016)605 final] Zarząd KRIR przekazał uwagi do przedmiotowego dokumentu. Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych z dużą uwagą przyjął kolejną propozycję uproszczeń i zwiększenia elastyczności WPR przedkładaną przez Komisję Europejską w ramach śródokresowego przeglądu Wieloletnich Ram Finansowych (WRF).
Przedłożony przez Komisję Europejską wniosek ustawodawczy zgodnie z jego założeniami ma na celu przyczynić się do realizacji dwóch z najważniejszych celów WRF: uproszczenia i zwiększenia elastyczności szeroko rozumianych procesów wdrażania polityk unijnych tak w wymiarze finansowym, jak i w sferze procedur administracyjnych.
Na szczególną uwagę w obszarze WPR zasługują propozycje dotyczące poszerzenia możliwości stosowania narzędzi stabilizacji dochodów w specyficznych sektorach produkcji rolniczej, jako lepiej zapewniających rolnikom wsparcie w okresach występowania zjawisk kryzysowych na rynkach rolnych.
Jako godną uwagi należy przyjąć propozycję rozszerzenia zakresu wsparcia z tzw. instrumentów finansowych, co ma zapewnić dopływ większego strumienia środków ukierunkowanych na realizację priorytetów PROW 2014-2020, jak również umożliwić finansowanie projektów i działań wykraczających poza obszar Zdefiniowany do Aneksu I do Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Zaproponowane zmiany zgodnie z założeniami mają prowadzić do usunięcia barier, zapewnienia synergii i wzajemnego uzupełniania się między europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi oraz pozostałymi funduszami UE, a także do poprawy wypełniania wymogów dotyczących wdrażania i kontroli. Uproszczone i bardziej elastyczne zasady finansowe powinny jednak przyczynić się do zwiększenia wydatków i będą stanowić jeden z kluczowych elementów inicjatywy Komisji zatytułowany „Budżet zorientowany na rezultaty” (BFOR).
Niestabilna sytuacja polityczna oraz i nasilające się konflikty o wojennym charakterze mające miejsce w wielu częściach świata, w szybkim tempie rosnące zadłużenie finansów publicznych w skali globalnej, wielce prawdopodobny Brexit oraz coraz silniej artykułowane tendencje protekcjonistyczne w krajach członkowskich UE, jak również dokonujący się w bezprecedensowym w historii ludzkości tempie (postęp geometryczny) wzrost poziomu innowacyjności produkcji rolniczej, w sferze techniki, technologii i organizacji (informatyzacja, robotyzacja, automatyzacja), determinują rosnącą skalę potrzeb inwestycyjnych unijnego rolnictwa.
Występujące na nieznaną dotychczas skalę nie tylko trudne sytuacje na europejskich (w tym polskich) rynkach rolnych, ale i nowe wyzwania dla Europy takie, jak np.: exodus migracyjny ludności do UE, czy też pogłębiający się proces liberalizacji handlu - finalizowane lub negocjowane umowy o wolnym handlu z potentatami dysponującymi dużym potencjałem wytwórczym w rolnictwie oraz nadwyżkami eksportowymi produktów rolno-spożywczych (CETA, TTIP, czy kraje MERCOSUR) oraz relacje gospodarcze z grupą państw BRICS wymagają zdaniem Zarządu KRIR zahamowania tendencji spadkowej udziału wydatków na WPR w budżecie Wspólnoty, jak również w relacji do łącznej wielkości PKB wytwarzanego we wszystkich państwach członkowskich.
W ciągu ostatnich 20 lat bowiem roczne wydatki na WPR w skali Wspólnoty wzrosły nominalnie o blisko 50% (z 42 do 60 mld euro), równocześnie liczba krajów członkowskich zwiększyła się prawie dwukrotnie (z 15 do 28), natomiast udział wydatków na WPR w PKB charakteryzował się stałym spadkiem w relacji do PKB wytwarzanego łącznie przez kraje członkowskie UE (z około 0,60% do 0,32%). Kontynuacja takiego trendu może się przyczynić do spadku konkurencyjności unijnego sektora rolno-spożywczego i utraty samowystarczalności żywnościowej UE.
Uwagi szczegółowe do Artykułu 267 projektu Omnibus
Definicja młodego rolnika
Młody rolnik to osoba, która w momencie składania wniosku ma nie więcej niż 40 lat, posiada odpowiednie umiejętności i kwalifikacje zawodowe i po raz pierwszy rozpoczyna działalność w gospodarstwie rolnym jako kierujący tym gospodarstwem rolnym; rozpoczynanie działalności może odbywać się samodzielnie lub wspólnie z innymi rolnikami.
Uwaga: państwa członkowskie powinny mieć możliwość doprecyzowania kryteriów opisujących umiejętności i kwalifikacje zawodowe młodego rolnika.
Data utworzenia gospodarstwa młodego rolnika
Za datę utworzenia gospodarstwa uznaje się datę rozpoczęcia procesu zaczynania działalności poprzez działanie, które ma zostać zrealizowane przez wnioskodawcę.
Uwaga: należałoby określić sposób udokumentowania działania i stworzyć pewien okres przejściowy.
Premia dla młodego rolnika
Wniosek o udzielenie wsparcia można złożyć nie później niż 24 miesiące od tej daty utworzenia gospodarstwa. Udzielenie wsparcia jest uzależnione od przedłożenia planu biznesowego. Realizacja planu biznesowego musi rozpocząć się najpóźniej w terminie dziewięciu miesięcy od daty decyzji o przyznaniu pomocy. Plan biznesowy obejmuje maksymalnie pięć lat. Młody rolnik musi spełnić wymogi sprecyzowane w definicji rolnika aktywnego zawodowo w terminie 18 miesięcy od daty decyzji o przyznaniu pomocy
Wsparcie może być także realizowane w formie instrumentów finansowych.
Uwaga: Ze względu na charakter instrumentu, tj. zachęcanie do podejmowania pracy w rolnictwie, wsparcie z zasady powinno w 100% mieć formę bezzwrotnej premii; zaś w przypadku montażu finansowego, tj. łączenia grantu z instrumentami finansowymi (kredyt), po osiągnieciu zakładanych celów kredyt powinien być w 50% umarzany.
Inwestycje - wsparcie zapewniane przez instrumenty finansowe
Inwestycje dotyczące przetwarzania, wprowadzania do obrotu i / lub rozwoju produktów rolnych objętych załącznikiem I do TFUE lub bawełny, z wyłączeniem produktów rybołówstwa. Efektem procesu produkcyjnego może być produkt nieobjęty tym załącznikiem. Jeżeli wsparcie udzielane jest w formie instrumentów finansowych, surowcem może być również produkt nieobjęty załącznikiem I do TFUE, pod warunkiem że inwestycja przyczynia się do osiągnięcia co najmniej jednego celu Unii dotyczącego rozwoju obszarów wiejskich.
Uwaga: propozycja wydaje się dobra dla rolników pozwalająca na zwiększenie różnorodności źródeł pozyskiwanych dochodów, chociaż obecnie jest duże zapotrzebowanie na środki finansowe działań PROW, które w mniejszej liczbie, ale jednak mają charakter bezzwrotny.
Podstawowe usługi i odnowa wsi
W przypadku, gdy są wykorzystywane instrumenty finansowe wsparcie może być zapewnione nie tylko do budowy infrastruktury na małą skalę.
Uwaga: wydaje się to korzystne rozwiązanie, bowiem rozszerza możliwości uzyskiwania wsparcia na inwestycje infrastrukturalne na wsi o większej niż mała skala, przy czym kryterium skali powinno zostać zdefiniowane w prawodawstwie krajowym. Jednak będzie to zależne od wysokości środków na ten cel. Przy małych środkach duże inwestycje pochłoną pulę i będzie ich można przeprowadzić mniej.
Narzędzia stabilizacji dochodów
Pomoc udziela się wyłącznie w należycie uzasadnionych przypadkach oraz gdy spadek dochodu przekracza 20% średniego rocznego dochodu indywidualnego rolnika z poprzednich trzech lat lub trzyletniej średniej w oparciu o poprzedni okres pięciu lat z wyłączeniem wartości najwyższej i najniższej. Dochód odnosi się do sumy przychodów jakie rolnik otrzymuje z rynku, łącznie z jakąkolwiek formą pomocy publicznej oraz odliczeniem kosztów produkcji. Płatności realizowane przez fundusz wspólnego inwestowania na rzecz rolników rekompensują mniej niż 70% utraconych dochodów w roku uzyskania przez producenta uprawnień do otrzymania tej pomocy.
Uwaga: Zmiana dla rolników w postaci obniżenia poziomu spadku dochodów z 30% do 20% upoważniająca do ubiegania się o rekompensatę jest od lat wnioskowana przez izby rolnicze, jednak górne ograniczenie rekompensaty do 70% utraconych dochodów może hamować pokrycie strat i uzyskanie płynności przez gospodarstwa rolne.
Uwagi szczegółowe do Artykułu 269 projektu Omnibus
Definicja aktywnego rolnika
Proponowana zmiana stanowi, że od 2018 r. państwa członkowskie mogą zdecydować, że tylko jedno lub dwa z trzech kryteriów może być wskazywane przez osoby lub grupy osób, aby wykazać że są aktywnymi rolnikami. Są to następujące kryteria:
roczna kwota płatności bezpośrednich wynosi co najmniej 5% całkowitych wpływów uzyskanych z działalności pozarolniczej w ostatnim roku obrotowym, dla którego takie dane są dostępne;
działalność rolnicza nie jest nieznacznych rozmiarów;
najważniejsze obiekty przedsiębiorstwa lub spółki są wykorzystywane do prowadzenia działalności rolniczej.
Uwaga: kryterium a. powinno być obowiązkowe, ze względu na niedookreśloność dwóch pozostałych, natomiast b. i c. powinny być bardziej doprecyzowane.
limit powinien być wyższy i wynosić co najmniej 10% (aby wyeliminować podmioty fizyczne utrzymujące się z innych źródeł dochodu niż rolnictwo),
kryterium nie jest nieznacznych rozmiarów jest nieostre i wymaga doprecyzowania, np. poprzez określenie konkretnej wielkości sprzedaży (np. 50% średniej sprzedaży na 1 ha u. r. w kraju, przy czym kraje członkowskie powinny mieć duży stopień swobody w określaniu tego kryterium, uwzględniając krajową specyfikę,
kryterium nieostre i wymaga doprecyzowania.
Dobrowolne płatności związane z produkcją
Proponowana zmiana umożliwia krajom członkowskim wypłacanie wsparcia na podstawie poprzedniego, referencyjnego okresu odniesienia. W okresie dłuższym niż 12 miesięcy, tj. do 2020 r., umożliwi rolnikom otrzymywanie wsparcia w takiej samej wysokości jak otrzymywali w referencyjnym okresie bez konieczności utrzymywania poziomu produkcji w warunkach nierównowagi strukturalnej w danym sektorze produkcji roślinnej lub zwierzęcej
Uwaga: Propozycja ta wydaje się być korzystna dla rolników, szczególnie przy rozchwianiu i kryzysie na poszczególnych rynkach rolnych.
(Źródło: KRIR)