Od 30 kwietnia 2016 roku obowiązują nowe zasady sprzedaży gruntów rolnych, stanowiących zarówno Zasób Własności Rolnej Skarbu Państwa jak i gruntów rolnych prywatnych – USTAWA z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw
Przedstawiamy poniżej podstawowe informacje na temat nowych przepisów prawa w tym zakresie.
Jakich gruntów z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa nie dotyczy ustawa o wstrzymaniu sprzedaży? – art. 2. Ust. 1 Ustawy o wstrzymaniu sprzedaży
1) nieruchomości i ich części przeznaczonych w:
a) miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub
b) studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, lub
c) ostatecznej decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu
– na cele inne niż rolne, w szczególności na parki technologiczne, parki przemysłowe, centra biznesowo-logistyczne, składy magazynowe, inwestycje transportowe, budownictwo mieszkaniowe, obiekty sportowo-rekreacyjne, lub
2) nieruchomości położonych w granicach specjalnych stref ekonomicznych, lub
3) domów, lokali mieszkalnych, budynków gospodarczych i garaży wraz z niezbędnymi gruntami oraz ogródków przydomowych, lub
4) nieruchomości rolnych o powierzchni do 2 ha.
Sprzedaż innych gruntów Zasobu może nastąpić za zgodą ministra właściwego do spraw rozwoju wsi, na wniosek Prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych
Kto może być dopuszczony do przetargu na zakup gruntów rolnych z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa? – art. 29 ust. 3b Ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa
a) rolnicy indywidualni, w rozumieniu przepisów o kształtowaniu ustroju rolnego, zamierzający powiększyć gospodarstwo rodzinne, jeżeli mają oni miejsce zamieszkania w gminie, w której położona jest nieruchomość wystawiana do przetargu lub w gminie graniczącej z tą gminą lub
b) osoby posiadające kwalifikacje rolnicze określone w przepisach o kształtowaniu ustroju rolnego, zamierzające utworzyć gospodarstwo rodzinne w rozumieniu tych przepisów, lub
c) pracownicy zlikwidowanych państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej zamierzający utworzyć gospodarstwo rodzinne, lub
d) rolnicy, którzy po dniu 31 grudnia 1991 r. sprzedali Skarbowi Państwa nieruchomości niezbędne na cele publiczne, lub
e) członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych postawionych w stan likwidacji lub upadłości, zamierzający utworzyć gospodarstwo rodzinne, lub
f) repatrianci w rozumieniu przepisów o repatriacji, przybyli do Rzeczypospolitej Polskiej nie wcześniej niż 6 lat przed dniem przetargu, lub
g) spółki prawa handlowego, w których 100% akcji albo udziałów należy do pracowników zlikwidowanych państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej.
Kto to jest rolnik indywidualny? - art. 29 ust. 3b pkt. 1-2 Ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa
- osoba fizyczna, osobiście prowadząca działalność,
- właściciel/użytkownik wieczysty/samoistny posiadacz/dzierżawca nieruchomości rolnej
- łączna powierzchnia użytków rolnych nie może przekraczać 300 ha
- osoba posiadająca kwalifikacje rolnicze
- od co najmniej 5 lat zamieszkuje w gminie, na obszarze której jest położona nieruchomość rolna wchodząca w skład gospodarstwa rolnego
- prowadząca przez okres co najmniej 5 lat osobiście to gospodarstwo (jeżeli osoba fizyczna ma nie więcej niż 40 lat w dniu ogłoszenia wykazu brak jest obowiązku 5 letniego okresu osobistego prowadzenia gospodarstwa rolnego)
W przetargach będą mogły też wziąć osoby, którym pod względem kwalifikacji zawodowych, przyznano pomoc finansową w ramach PROW na lata 2007-2013 oraz PROW 2014-2020 (tzw. Młody Rolnik), a termin uzupełnienia tych kwalifikacji jeszcze nie minął.
Kto nie może być nabywcą nieruchomości rolnych z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa? - art. 29 ust. 3ba, 3 bb, 3 bc Ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa
Nabywcą nie może być osoba, która naruszyła jedną z niżej wymienionych przesłanek:
podmiot przeniósł własność nieruchomości rolnej nabytej z Zasobu w okresie 15 lat od dnia nabycia nieruchomości i nie prowadził na niej w tym okresie działalności (osoby fizyczne musza prowadzić tą działalność osobiście)
podmiot ustanowił w okresie wskazanym w pkt. a) hipotekę na nieruchomości nabytej z Zasobu na rzecz innych podmiotów niż ANR
podmiot nie zapłacił kwoty równej 40% ceny sprzedaży w przypadku: określonym w pkt. a ) i b) albo w sytuacji niezłożenia prawdziwego oświadczenia o pochodzeniu środków finansowych na nabycie nieruchomości i o nie zawarciu umowy przedwstępnej na zbycie tej nieruchomości
W dniu opublikowania wykazu posiadał udziały lub akcje w spółkach prawa handlowego, będących właścicielami nieruchomości rolnych lub w spółce zależnej od takiej spółki, z wyjątkiem akcji dopuszczonych do obrotu na rynku giełdowym w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi.
W przetargu nie może brać udziału podmiot który ma zaległości z tytułu zobowiązań finansowych wobec ANR, SP, jst, ZUS, KRUS, z wyjątkiem przypadków gdy podmiot ten uzyskał zwolnienie, odroczenie, rozłożenie na raty zaległych płatności lub wstrzymanie w całości wykonania decyzji właściwego organu.
W przetargu nie może brać udziału podmiot, który władał lub włada nieruchomościami Zasobu bez tytułu prawnego i mimo wezwania ANR nieruchomości tych nie opuścił.
Jakie warunki musi spełnić nabywca nieruchomości rolnych z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa ? - art. 29 a-29 c Ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa
obowiązek nieprzenoszenia własności nieruchomości nabytej z Zasobu przez okres 15 lat od dnia nabycia
obowiązek prowadzenia działalności rolniczej na nieruchomości w okresie 15 lat od nabycia (os. fiz. – obowiązek osobistego prowadzenia działalności)
zakaz ustanawiania przez 15 lat od dnia nabycia nieruchomości hipoteki na rzecz innych podmiotów niż ANR
Sankcja: obowiązek zapłaty kwoty w wysokości 40% ceny sprzedaży.
Wyjątki od zastosowania w/ sankcji jest przeniesienia własności nieruchomości nabytej z Zasobu na rzecz zstępnego lub przysposobionego, a w przypadku ich braku - na krewnego w linii bocznej albo pisemna zgoda ANR na zbycie.
ANR może wyrazić zgodę:
- przeniesienie własności nieruchomości nabytej z Zasobu gdy nabywcą jest osobą fizyczna
a) zamierzającą powiększyć gosp. rodzinne albo
b) posiadająca kwalifikacje rolnicze w rozumieniu przepisów o UKUR i zamierzającą utworzyć gosp. rodzinne albo
c) której przyznano pomoc dla młodych rolników
- ustanowienie hipoteki na nieruchomości nabytej z Zasobu w przypadku gdy hipoteka ma stanowić zabezpieczenie spłaty zaciągniętego kredytu na:
a) zakup nieruchomości rolnej na powiększenie gospodarstwa rodzinnego;
b) zakup inwentarza żywego lub maszyn i urządzeń służących do prowadzenia gosp. rodzinnego
c) budowę, rozbudowę, lub modernizację budynków służących prowadzenia produkcyjno- rolniczej;
d) odbudowę budynków zniszczonych w wyniku zdarzeń losowych
e) realizację przedsięwzięcia na które jest udzielana pomoc ze środków publicznych w związku z zaistniałymi zdarzeniami losowymi
Każdy nabywca nieruchomości Zasobu przed zawarciem umowy sprzedaży składa oświadczenie o pochodzeniu środków finansowych na ten cel oraz, że nie zawarł umowy przedwstępnej na zbycie tej nieruchomości.
Osoba, która złożyła nieprawdziwe oświadczenie, o którym mowa powyżej, podlega odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń
Kto może nabyć grunty rolne w obrocie prywatnym?
Zgodnie z nowymi przepisami grunty rolne w obrocie tylko rolnik indywidualny (art. 2a -2c Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego), chyba że ustawa stanowi inaczej, a powierzchnia nabywanej nieruchomości rolnej wraz z powierzchnią nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rodzinnego nabywcy nie może przekraczać 300 ha użytków rolnych
Jaka sprzedaż gruntów rolnych w obrocie prywatnym zwolniona jest ze stosowania nowych przepisów? – art. 1 a Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego:
gruntów rolnych do 0,3 ha,
dla osób bliskich zbywcy,
dla jednostek samorządowych, Skarbu Państwa, ANR,
osobom prawnym Kościoła Katolickiego,
związkom wyznaniowym,
podmiotom, które nabędą nieruchomość w drodze dziedziczenia oraz zapisu windykacyjnego, na podstawie art. 151 lub art. 231 Kc albo w toku postępowania restrukturyzacyjnego ramach postępowania sanacyjnego
Poza powyższą sytuacja nabywcą może być inny podmiot pod warunkiem uzyskania zgody Prezesa ANR w formie decyzji adm. (art. 2 a Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego).
Przepisów UKUR nie stosujemy do gruntów rolnych zabudowanych o powierzchni nie przekraczającej 0,5 ha, które w dniu wejścia w życie ustawy, zajęte są pod budynki mieszkalne oraz budynki, budowle i urządzenia niewykorzystywane obecnie do produkcji rolniczej, wraz z gruntami do nich przyległymi umożliwiającymi ich właściwe wykorzystanie oraz zajętymi na urządzenie ogródka przydomowego – jeżeli grunty te tworzą zorganizowaną całość gospodarczą oraz nie zostały wyłączone z produkcji rolnej w rozumieniu ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych, nieruchomości rolnych, które w dniu wejścia w życie ustawy, w ostatecznych decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu przeznaczone są na cele inne niż rolne – art. 11 Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego.
Jakie warunki musi spełnić nabywca nieruchomości rolnych w obrocie prywatnym? – art. 2b Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego
Nabywca nieruchomości rolnej jest obowiązany prowadzić gosp. rolne w skład którego weszła nabyta nieruchomość rolna przez okres co najmniej 10 lat od dnia nabycia (osoba fizyczna ma prowadzić to gosp. rolne osobiście).
Przez powyższe 10 lat nieruchomość nie może być zbyta ani oddania w posiadanie innym podmiotom (ewentualnie zgoda Sądu – przyczyny losowe, niezależne od nabywcy). Przepisu tego nie stosujemy do powyżej określonych, zwolnionych od spełnienia warunków do zakupu.
W przypadku sprzedaży nieruchomości rolnej, prawo pierwokupu przysługuje z mocy ustawy jej dzierżawcy (art. 3 Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego), jeżeli:
1) umowa dzierżawy została zawarta w formie pisemnej i ma datę pewną oraz była wykonywana co najmniej przez 3 lata, licząc od tej daty oraz
2) nabywana nieruchomość rolna wchodzi w skład gospodarstwa rodzinnego dzierżawcy.
W przypadku braku uprawnionego do pierwokupu, o którym mowa powyżej, albo niewykonania przez niego tego prawa, prawo pierwokupu przysługuje z mocy ustawy Agencji działającej na rzecz Skarbu Państwa- oświadczenie w formie aktu notarialnego o wykonaniu prawa pierwokupu wysyłane przesyłką poleconą nadaną za potwierdzeniem odbioru za pośrednictwem Poczty Polskiej i opublikowane na stronie podmiotowej w Biuletynie Informacji Publicznej Agencji.
Uważa się, że zobowiązany z prawa pierwokupu zapoznał się z treścią oświadczenia Agencji o wykonaniu prawa pierwokupu z chwilą jego publikacji na stronie podmiotowej w Biuletynie Informacji Publicznej Agencji.
Agencja działająca na rzecz Skarbu Państwa może złożyć oświadczenie o nabyciu nieruchomości za zapłatą równowartości pieniężnej odpowiadającej jej wartości rynkowej.
Zbywca nieruchomości rolnej w terminie miesiąca od dnia otrzymania powiadomienia, o którym mowa powyżej może:
1) wystąpić do sądu o ustalenie równowartości pieniężnej wartości rynkowej nieruchomości rolnej nabywanej przez Agencję albo
2) złożyć pisemne oświadczenie o cofnięciu żądania nabycia tej nieruchomości przez Agencję.
W szczególnych przypadkach Prezes ANR może wyrazić zgodę na sprzedaż nieruchomości.
Uwaga: Powyższy tekst stanowi jedynie podstawowe informacje na temat zmian w obrocie gruntami rolnymi – w pozostałych przypadkach zapraszamy na stronę Agencji Nieruchomości Rolnych www.anr.gov.pl