Zgodnie z zapisami Art. 441 Ustawy Prawo wodne Spółki wodne są niepublicznymi formami organizacyjnymi, które, zrzeszają osoby fizyczne lub prawne na zasadzie dobrowolności i mają na celu zaspokajanie wskazanych przepisami ustawy potrzeb w zakresie gospodarowania wodami. Zadaniami Spółek wodnych są w szczególności wykonywanie, utrzymywania oraz eksploatacja urządzeń, w tym urządzeń wodnych, służących do:
• zapewnienia wody dla ludności, w tym uzdatniania i dostarczania wody;
• ochrony wód przed zanieczyszczeniem, w tym odprowadzania i oczyszczania ścieków;
• melioracji wodnych oraz prowadzenia racjonalnej gospodarki na zmeliorowanych gruntach;
• ochrony przed powodzią;
• odwadniania gruntów zabudowanych lub zurbanizowanych.
Spółki wodne, te które są istotne z rolniczego punku widzenia tworzone są głównie w celu melioracji wodnych to znaczy odwadniania i nawadniania gruntów rolniczych. Często również „rolnicze” spółki wodne zajmują się małym retencjonowaniem wody, co w sytuacji suszy jest przydatne a gdy wody jest nadmiar, małe zbiorniki mogą pewne ilości przyjąć aby pola nie zostały zalane.
W ramach realizacji swoich zdań spółki wodne mogą korzystać z pomocy finansowej państwa udzielanej w formie dotacji podmiotowej z budżetu państwa przeznaczonej na dofinansowanie działalności bieżącej w zakresie realizacji zadań związanych z utrzymaniem wód i urządzeń wodnych, z wyłączeniem zadań, na realizację których została udzielona inna dotacja.
Ponadto Spółki wodne mogą korzystać z pomocy finansowej z budżetów jednostek samorządu terytorialnego na bieżące utrzymanie wód i urządzeń wodnych oraz na finansowanie lub dofinansowanie inwestycji, jako dotacje celowe udzielane na podstawie umowy zawartej przez jednostkę samorządu terytorialnego ze spółką wodną.
Źródłem środków pieniężnych niezbędnych do realizacji zadań spółki wodnej są:
• składki członkowskie i inne świadczenia wynikające ze statutu uiszczane przez członków spółki,
• świadczenie pieniężne podmiotów, które korzystają z urządzeń spółki wodnej lub przyczyniają się do zanieczyszczania wody dla której ochrony spółka wodna została utworzona – jest ono ustalane przez starostę i podlega przymusowemu ściągnięciu w trybie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,
• świadczenia pieniężne uzyskane z działalności prowadzonej przez spółkę,
• pomoc finansowa udzielona przez państwo w formie dotacji przedmiotowej z budżetu państwa oraz dotacji celowej z budżetu jednostki samorządu terytorialnego przeznaczonej na bieżące utrzymywanie wód, urządzeń wodnych oraz na finansowanie lub dofinansowanie inwestycji.
Do utworzenia spółki wodnej konieczne jest:
• pisemne porozumienie co najmniej 3 osób fizycznych lub prawnych,
• uchwalenie jej statutu przez osoby zainteresowane oraz
• dokonanie wyboru organów spółki tj. zarządu, komisji rewizyjnej gdy spółka liczy więcej niż 10 członków i ewentualnie innych organów przewidzianych w statucie.
Kolejnym krokiem zmierzającym do utworzenia spółki jest zatwierdzenie przez właściwego miejscowo starostę jej statutu, co następuje w drodze decyzji. W przypadku niezgodności postanowień statutu z prawem starosta wzywa spółkę do ich usunięcia. Jeżeli niezgodności nie zostaną usunięte, starosta odmawia w drodze decyzji zatwierdzenia statutu. Gdy decyzja o zatwierdzeniu statutu uprawomocni się, spółka wodna uzyskuje osobowość prawą czyli staje się podmiotem, który może nabywać uprawnienia, zaciągać zobowiązania, jak również stroną w postępowaniach sądowych.
Po uprawomocnieniu się decyzji starosty, zarząd spółki wodnej w terminie 30 dni jest zobowiązany zgłosić Wodom Polskim jej utworzenie w celu wpisania spółki do systemu informacyjnego gospodarowania wodami, a na mocy art. 441 ust. 4 nowego prawa wodnego spółki wodne zobowiązane zostały do prowadzenia ksiąg rachunkowych, a także do sporządzania sprawozdań finansowych zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości.
Zgodnie z art. 444 wspomnianej już ustawy Spółki wodne mogą łączyć się w związki spółek wodnych. Do związków spółek wodnych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące spółek wodnych, z tym że prawa i obowiązki przysługujące wobec spółek wodnych staroście w stosunku do związków spółek wodnych wykonuje wojewoda.
Na mocy przepisu art. 205 prawa wodnego do utrzymania wodnych urządzeń melioracyjnych zobowiązana jest spółka wodna o ile urządzenia te są objęte jej działalnością. Jeżeli spółka nie wykonuje powyższego obowiązku właściwy organ Wód Polskich może wydać decyzje ustalającą zakres i termin ich wykonania.
Jednak wobec braku przepisu egzekwującego jej wykonalność, wydanie decyzji może nie odnieść pożądanego efektu.
(Źródło: WIR)
