Jęczmień ozimy jest gatunkiem o dużym potencjale plonowania, niestety jego podatność na wymarzanie wiąże się z ryzykiem uprawy. Cechuje się znaczną plennością, która w optymalnych warunkach siedliskowych i agrotechnicznych dorównuje pszenicy ozimej, zdecydowanie lepiej plonuje od jęczmienia jarego. Ważną jego zaletą jest wczesność dojrzewania, która powoduje, że jest uważany za jeden z najlepszych przedplonów dla rzepaku ozimego. Wysiewany jest głównie w zachodniej i południowej Polsce, w siewie czystym jak również w mieszankach z innymi zbożami.
W województwie łódzkim jęczmień ozimy ma niewielki udział w strukturze zasiewów. Różnice odmianowe w zakresie zimotrwałości zwiększyły się w ostatnich latach, lecz warunki pogodowe w sezonie 2011/2012 i 2015/2016 pokazały, że postęp hodowlany jest wciąż niewystarczający. Straty związane z przezimowaniem w 2016 roku były bardzo duże, a wiele plantacji zlikwidowano.
Tabela 1. Przezimowanie odmian jęczmienia ozimego w województwie łódzkim i w skali kraju w doświadczeniach PDO w sezonie 2015/2016.
|
Lp. |
Odmiana |
Zimotrwałość |
Procent martwych roślin |
|
|
(skala 9o) |
woj. Łódzkie |
kraj |
||
|
1. |
Souleyka |
4,5 |
80 |
83 |
|
2. |
Titus |
5 |
56 |
62 |
|
3. |
Kobuz |
5,5 |
62 |
56 |
|
4. |
SU Melania |
4,5 |
72 |
73 |
|
5. |
Zenek |
5,5 |
60 |
58 |
|
6. |
SU Elma |
5 |
67 |
67 |
|
7. |
SU Vireni |
5 |
64 |
63 |
Poważniejszym zagrożeniem w uprawie jęczmienia ozimego jest wirus żółtej karłowatości jęczmienia (BYDV). Chorobę wywołuje kilka gatunków wirusów przenoszonych przez mszyce zbożowe. Przyczyny tego zjawiska to: intensyfikacja produkcji zbóż, wzrost areału upraw form ozimych oraz wydłużenie okresu podwyższonych temperatur w okresie jesiennym. Zapobieganie rozprzestrzenieniu wirusa obejmuje trzy kierunki działania: dobór optymalnego terminu siewu, zwalczanie chemiczne mszyc – wektorów oraz uprawę odmian odpornych i tolerancyjnych.
Dobór odpowiedniej odmiany jest istotnym czynnikiem ograniczającym straty spowodowane ww. czynnikami. Źródłem informacji o odmianach jest Krajowy Rejestr Odmian i wyniki Porejestrowych Doświadczeń Odmianowych realizowanych przez COBORU. W doświadczeniach PDO w województwie łódzkim w sezonie 2014-2015 badano 7 odmian, wśród nich znajdowało się 6 kreacji typu wielorzędowego pastewnego i 1 odmiana dwurzędowa pastewna. Doświadczenia zlokalizowano w trzech punktach doświadczalnych. Badania prowadzono na dwóch poziomach agrotechnicznych – podstawowym i intensywnym. Agrotechnika na poziomie intensywnym różniła się od agrotechniki na poziomie podstawowym zwiększonym nawożeniem azotowym o 40 kg/ha, ochroną przed chorobami, stosowaniem dolistnych preparatów wieloskładnikowych oraz zapobieganiem wyleganiu z użyciem regulatora wzrostu.
Łódzki Zespół PDO zdecydował o utworzeniu dla jęczmienia ozimego Listy Odmian Zalecanych do uprawy na terenie województwa (LOZ). Na Liście Odmian Zalecanych do uprawy w województwie łódzkim znajdują się trzy odmiany: Titus, SU Melania, Zenek.
Plonowanie jęczmienia ozimego w sezonie 2014/2015 w doświadczeniach PDO w województwie łódzkim.
Obecnie Krajowy Rejestr Odmian liczy 27 odmian jęczmienia ozimego (stan na 17.06.2016 roku), większość z nich to odmiany zagraniczne. W 2016 roku zarejestrowano trzy nowe odmiany: Arenia, Kaylin i Nele. Odmiany rejestrowane w ostatnich latach, wnoszą duży postęp w aspekcie plenności i zdrowotności. W zakresie zimotrwałości postęp ten jest nadal niewystarczający. Aby uprawa jęczmienia ozimego była mniej ryzykowna, a przez to bardziej powszechna, hodowla tego gatunku musi „obrać kurs na zimotrwałość”.
Arenia - odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki przeciętny. Zimotrwałość średnia. Odporność na rynchosporiozę i ciemnobrunatną plamistość – dość duża, na mączniaka prawdziwego i plamistość siatkową – średnia, na rdzę jęczmienia – dość mała. Rośliny dość niskie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren mała, wyrównanie ziarna, gęstość ziarna w stanie zsypnym oraz zawartość białka w ziarnie średnie. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
Kaylin - odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Plenność dość dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki powyżej średniej. Zimotrwałość średnia. Odporność na plamistość siatkową i ciemnobrunatną plamistość – dość duża, na mączniaka prawdziwego, rdzę jęczmienia i rynchosporiozę – średnia. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia późny, dojrzewania dość późny. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym średnia. Zawartość białka w ziarnie dość duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
Nele - odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Plenność dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki powyżej średniej. Zimotrwałość prawie średnia. Odporność na mączniaka prawdziwego, rynchosporiozę i ciemnobrunatną plamistość – dość duża, na plamistość siatkową i rdzę jęczmienia – średnia. Rośliny dość wysokie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania przeciętny. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym i zawartość białka w ziarnie średnie. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
Ilona Śpiewak
COBORU Stacja Doświadczalna
Oceny Odmian w Sulejowie
