Monitoring Suszy Rolniczej, raport nr 12

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2478 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą dla następujących upraw: kukurydzy na ziarno i kiszonkę, ziemniaka, buraka cukrowego, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych oraz krzewów i drzew owocowych.

W dwunastym okresie raportowania tj. od 11 lipca do 10 września 2018 roku, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na obszarze Polski.

Średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla kraju, na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -94 mm. W obecnym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zwiększeniu o 18 mm w stosunku do poprzedniego okresu.

W zachodniej części kraju odnotowano kolejny już raz zwiększenie obszaru z niskimi wartościami KBW. Najniższe wartości w dalszym ciągu występowały w Poznaniu i na terenach przyległych do tego miasta, na terenie Ziemi Lubuskiej oraz na Nizinie Śląskiej od -200 do -229 mm. Duży deficyt wody od –180 do -199 mm notowany jest na terenie Nizin Szczecińskiej, Wielkopolskiej, na Wale Trzebnickim. W pozostałej zachodniej części kraju niedobory wody wynoszą od -160 do – 179 mm. We wschodniej części Polski notowany jest mniejszy deficyt wody od 0 do -100 mm z wyjątkiem Wysoczyzny Siedleckiej, Pojezierza Chełmińskiego, Stargardzkiego oraz Żuław gdzie deficyt ten wynosi od -120 do -139 mm.

Aktualnie susza rolnicza w Polsce występuje wśród następujących monitorowanych upraw:

• Krzewów owocowych,
• Ziemniaka,
• Chmielu,
• Warzyw gruntowych,
• Buraka cukrowego,
• Tytoniu,
• Kukurydzy na kiszonkę,
• Kukurydzy na ziarno,
• Drzew owocowych.

 

Liczbę wszystkich gmin zagrożonych suszą w Polsce oraz udział gmin z suszą w kraju (w %) prezentuje tabela 1.

Tabela 1. Liczba oraz udział gmin zagrożonych suszą w kraju (w %)

Lp.	Uprawa	Liczba gmin zagrożonych suszą	Udział gmin zagrożonych suszą w Polsce[w %]
1.	Krzewy owocowe	631	25,46
2.	Ziemniak	566	22,84
3.	Chmiel	356	14,37
4.	Warzywa gruntowe	265	10,69
5.	Burak cukrowy	254	10,26
6.	Tytoń	160	6,46
7.	Kukurydza na kiszonkę	59	2,38
8.	Kukurydza na ziarno	34	1,37
9.	Drzewa owocowe	18	0,73

 

Potencjalną powierzchnię zagrożenia suszą rolniczą w Polsce przedstawia tabela 2.

Tabela 2. Powierzchnia zagrożenia suszą rolniczą według upraw

Lp.	Uprawa	Udział powierzchni zagrożonych suszą [w %]
1.	Krzewy owocowe	15,21
2.	Ziemniak	13,03
3.	Chmiel	4,60
4.	Burak cukrowy	3,32
5.	Warzywa gruntowe	2,94
6.	Tytoń	1,67
7.	Kukurydza na kiszonkę	0,33
8.	Kukurydza na ziarno	0,17
9.	Drzewa owocowe	0,12

 

W stosunku do poprzedniego okresu raportowania nastąpiły zmiany dotyczące liczby gmin objętych suszą rolniczą, są one przedstawione w tabeli 3.

Tabela 3. Zmiany w liczbie gmin z suszą rolniczą w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego (w punktach procentowych)

Lp.	Uprawa	Punkty procentowe
1.	Burak cukrowy	+ 9,01
2.	Chmiel	+ 7,91
3.	Warzywa gruntowe	+ 6,94
4.	Ziemniak	+ 4,52
5.	Tytoń	+ 3,84
6.	Kukurydza na kiszonkę	+ 2,02
7.	Krzewy owocowe	+ 1,77
8.	Kukurydza na ziarno	+ 1,33
9.	Drzewa owocowe	+ 0,73

 

W stosunku do poprzedniego okresu raportowania nastąpiły też zmiany dotyczące powierzchni gruntów ornych objętych suszą, tabela 4.

Tabela 4. Zmiany w powierzchni gruntów ornych objętych suszą w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego (w punktach procentowych)

Lp.	Uprawa	Punkty procentowe
1.	Ziemniak	+ 6,72
2.	Krzewy owocowe	+ 5,68
3.	Chmiel	+ 4,56
4.	Burak cukrowy	+ 3,32
5.	Warzywa gruntowe	+ 2,49
6.	Tytoń	+ 1,40
7.	Kukurydza na kiszonkę	+ 0,31
8.	Kukurydza na ziarno	+ 0,17
9.	Drzewa owocowe	+ 0,12

 

W dwunastym okresie raportowania od 11 lipca do 10 września 2018 r. największe zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród upraw krzewów owocowych. W tym okresie sześciodekadowym odnotowano kolejny już raz suszę rolniczą w tych uprawach. Notowano ją w ośmiu województwach w 631 gminach tj. w 25,46% gmin Polski, na powierzchni 15,21% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby gmin z suszą o 1,77 punktów procentowych oraz o 5,69 punktów procentowych dotyczących zagrożonej powierzchni.

Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach w tych uprawach przedstawia tabela 5.

Tabela 5. Susza w uprawach krzewów owocowych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	lubuskie	82	82	100,00	92,98
2.	dolnośląskie	169	164	97,04	37,15
3.	opolskie	71	65	91,55	17,22
4.	wielkopolskie	226	196	86,73	62,01
5.	zachodniopomorskie	114	83	72,81	41,78
6.	łódzkie	177	29	16,38	6,88
7.	śląskie	167	7	4,19	0,17
8.	kujawsko-pomorskie	144	5	3,47	0,40

 

Zagrożenie suszą rolniczą występowało również wśród upraw ziemniaka. Na terenie Polski suszę w tych uprawach notowano w ośmiu województwach w 566 gminach tj. w 22,84% gmin kraju obejmując 13,03% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby gmin z suszą o 10,62 punktów procentowych oraz o 6,72 punktów procentowych dotyczących zagrożonej powierzchni.

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach ziemniaka w poszczególnych województwach przedstawia tabela 6.

Tabela 6. Susza w uprawach ziemniaka

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	lubuskie	82	82	100,00	90,25
2.	dolnośląskie	169	156	92,31	31,83
3.	wielkopolskie	226	183	80,97	55,03
4.	zachodniopomorskie	114	74	64,91	31,18
5.	opolskie	71	46	64,79	11,45
6.	łódzkie	177	22	12,43	4,80
7.	kujawsko-pomorskie	144	2	1,39	0,02
8.	śląskie	167	1	0,60	0,01

 

W tym okresie raportowania zagrożenie suszą występowało również w uprawach chmielu. W tych uprawach suszę notowano w sześciu województwach, w 356 gminach tj. w 14,37% gmin kraju na powierzchni 4,60% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby gmin z suszą o 9,91 punktów procentowych oraz o 4,56 punktów procentowych dotyczących zagrożonej powierzchni.

Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach w uprawach chmielu przedstawia tabela 7.

Tabela 7. Susza w uprawach chmielu

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	lubuskie	82	82	100,00	66,71
2.	dolnośląskie	169	109	64,50	11,19
3.	wielkopolskie	226	115	50,88	15,61
4.	zachodniopomorskie	114	40	35,09	5,20
5.	opolskie	71	7	9,86	0,44
6.	łódzkie	177	3	1,69	0,32

 

W tym okresie raportowania odnotowano zagrożenie suszą w uprawach warzyw gruntowych. W tych uprawach notowano ją w pięciu województwach, w 265 gminach tj. w 10,69% gmin kraju na powierzchni 2,94% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby gmin z suszą o 6,94 punktów procentowych oraz o 2,49 punktów procentowych dotyczących zagrożonej powierzchni.

Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach w uprawach warzyw gruntowych przedstawia tabela 8.

Tabela 8. Susza w uprawach warzyw gruntowych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	lubuskie	82	82	100,00	57,12
2.	dolnośląskie	169	82	48,52	7,44
3.	wielkopolskie	226	73	32,30	6,15
4.	zachodniopomorskie	114	27	23,68	3,38
5.	opolskie	71	1	1,41	0,00

 

Suszę rolniczą notowano również w uprawach buraka cukrowego. Notowano jej wystąpienie w pięciu województwach, w 254 gminach tj. w 10,26% gmin kraju na powierzchni 3,32% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby gmin z suszą o 9,01 punktów procentowych oraz o 3,32 punktów procentowych dotyczących zagrożonej powierzchni.

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach buraka cukrowego przedstawia tabela 9.

Tabela 9. Susza w uprawach buraka cukrowego

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	lubuskie	82	82	100,00	36,65
2.	dolnośląskie	169	79	46,75	8,98
3.	wielkopolskie	226	64	28,32	12,65
4.	zachodniopomorskie	114	27	23,68	6,10
5.	opolskie	71	2	2,82	0,02

 

Zagrożenie suszą występowało również w uprawach tytoniu. W tych uprawach notowano ją w czterech województwach, w 160 gminach tj. w 6,46% gmin kraju na powierzchni 1,67% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby gmin z suszą o 3,84 punktów procentowych oraz o 1,40 punktów procentowych dotyczących zagrożonej powierzchni.

Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach w uprawach tytoniu przedstawia tabela 10.

Tabela 10. Susza w uprawach tytoniu

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	lubuskie	82	79	96,34	43,11
2.	wielkopolskie	226	37	16,37	2,45
3.	dolnośląskie	169	33	19,53	1,93
4.	zachodniopomorskie	114	11	9,65	1,18

 

Suszę rolniczą notowano również w uprawach kukurydzy na kiszonkę. Na terenie Polski notowano ją w tych uprawach w trzech województwach w 59 gminach tj. 2,38% gmin kraju na powierzchni 0,33% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby gmin z suszą o 2,02 punktów procentowych oraz o 0,31 punktów procentowych dotyczących zagrożonej powierzchni.

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę w poszczególnych województwach przedstawia tabela 11.

Tabela 11. Susza w uprawach kukurydzy na kiszonkę

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	lubuskie	82	53	64,63	10,82
2.	zachodniopomorskie	114	4	3,51	0,41
3.	dolnośląskie	169	2	1,18	0,00

 

Suszę rolniczą notowano również w uprawach kukurydzy na ziarno. Na terenie Polski notowano ją w tych uprawach w dwóch województwach w 34 gminach tj.1,37% gmin kraju na powierzchni 0,17% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby gmin z suszą o 1,33 punktów procentowych oraz o 0,17 punktów procentowych dotyczących zagrożonej powierzchni.

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę w poszczególnych województwach przedstawia tabela 12

Tabela 12. Susza w uprawach kukurydzy na ziarno

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	lubuskie	82	32	39,02	5,75
2.	zachodniopomorskie	114	2	1,75	0,08

 

Suszę rolniczą notowano także w uprawach drzew owocowych. Na terenie Polski notowano ją w tych uprawach w dwóch województwach w 18 gminach tj. w 0,73% gmin kraju na powierzchni 0,12% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby gmin z suszą o 0,73 punktów procentowych oraz o 0,12 punktów procentowych dotyczących zagrożonej powierzchni.

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach drzew owocowych w poszczególnych województwach przedstawia tabela 12

Tabela 12. Susza w uprawach drzew owocowych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	lubuskie	82	17	20,73	4,41
2.	zachodniopomorskie	114	1	0,88	0,00

 

Tegoroczny lipiec był bardzo ciepły. Na przeważającym obszarze Polski notowano temperaturę powietrza od 18 do 20°C, wyższą od normy wieloletniej o ponad 2°C. Najchłodniej było na północnym i południowym terytorium kraju od 16 do 18°C ale i na tym terenie była ona wyższa od normy od 1 do 2°C.

Sierpień w tym roku również był wyjątkowo ciepły. Zdecydowanie najcieplej było na terenie Ziemi Lubuskiej, gdzie notowano średnią temperaturę powietrza wynoszącą ponad 22,5°C i na tym terenie była ona wyższa aż o ponad 4°C od normy wieloletniej. Im dalej od tego obszaru w kierunku wschodnim, temperatura była tylko nieco niższa, osiągając 18°C na krańcach tej części Polski. Na przeważającym obszarze kraju notowano temperaturę wyższą od normy aż od 2 do 3°C.

Pierwszej dekada września była bardzo ciepła, zdecydowanie najcieplej było na terenie południowo-zachodniej części Polski od 18 do 20°C. Im dalej od tego obszaru w kierunku północno-wschodnim tym temperatura była już nieco niższa, osiągając 16°C na krańcach tej części Polski. Na przeważającym obszarze kraju notowano od 16 do 18°C.

W lipcu notowano bardzo wysokie opady wynoszące nawet miejscami ponad 200 mm. Szczególnie duże notowano we wschodniej części kraju od 100 do 200 mm i na tych terenach stanowiły od 100 do ponad 200% normy. Jedynie w południowo-zachodniej części kraju opady były mniejsze wynoszące mniej niż 50 mm, stanowiące 70-80% normy wieloletniej.

W sierpniu zachodnie obszary kraju charakteryzowały się bardzo małymi opadami, wynoszącymi mniej niż 20 mm a w okolicach Poznania mniejszymi nawet od 10 mm. Na tym obszarze notowano opady niższe od normy o 70%. Natomiast w pasie obejmującym Wyżynę Małopolską, Nizinę Mazowiecką oraz Pojezierze Mazurskie opady były stosunkowo wysokie wynoszące od 50 do ponad 120 mm, stanowiące od 100 do 130% normy wieloletniej. Na przeważającym obszarze Polski notowano niskie opady od 20 do 50 mm, stanowiące od 30 do 100% normy.

W pierwszej dekadzie września największe terytorium z bardzo niskim opadami poniżej 10 mm a miejscami nawet mniejszymi od 5 mm notowano na terenie Ziemi Lubuskiej oraz na Nizinie Wielkopolskiej. W mniejszym stopniu tak niskie opady notowano na wschodzie Polski. Natomiast największe opady od 20 do ponad 50 mm zanotowano na terenie Wyżyny Małopolskiej, w Beskidzie Śląskim oraz w północno-wschodniej Polsce. Na przeważającym obszarze Polski notowano niskie opady od 10 do 20 mm.

Występujące warunki pogodowe w kolejnym już monitorowanym okresie powodowały w zachodniej części Polski dalsze zwiększenie deficytu wody dla roślin, czego wynikiem jest występowanie suszy wśród dziewięciu upraw. Liczba gmin ogarniętych suszą uległa zwiększeniu z 587 do 631 a powierzchnia o 6,72 punktów procentowych. Wykazany występujący deficyt wody powoduje obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskanych przy średnich warunkach pogodowych. W tym okresie nadal szczególnie niesprzyjające warunki pogodowe powodujące dotkliwą suszę notowano zwłaszcza w województwie lubuskim, zachodniopomorskim, dolnośląskim, wielkopolskim oraz opolskim.

Dyrektor

Prof. dr hab. Wiesław Aleksander Oleszek

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. nadaw.

Dr hab. Rafał Pudełko

Dr Katarzyna Żyłowska

Mgr Piotr Koza

Mgr Elżbieta Wróblewska