Rok: 2018; okres: 11 (1.VII - 31.VIII)
IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2478 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą dla następujących upraw: kukurydzy na ziarno i kiszonkę, ziemniaka, buraka cukrowego, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, krzewów i drzew owocowych oraz roślin strączkowych.
W jedenastym okresie raportowania tj. od 1 lipca do 31 sierpnia 2018 roku, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na obszarze Polski.
Średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla kraju, na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -112,8 mm. W obecnym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zmniejszeniu o 4,8 mm w stosunku do poprzedniego okresu.
W zachodniej części kraju odnotowano kolejny już raz zwiększenie obszaru z niskimi wartościami KBW. Najniższe wartości w dalszym ciągu występowały w Poznaniu i na terenach przyległych do tego miasta, na terenie Ziemi Lubuskiej oraz na Nizinie Śląskiej od -190 do -209 mm. Duży deficyt wody od –170 do -189 mm notowany jest na terenie Nizin Szczecińskiej, Wielkopolskiej, na Wale Trzebnickim. W pozostałej zachodniej części kraju niedobory wody wynoszą od -120 do – 169 mm. We wschodniej części Polski notowany jest mniejszy deficyt wody od 0 do -100 mm z wyjątkiem Wysoczyzny Siedleckiej gdzie deficyt ten wynosi od -110 do -139 mm.
Aktualnie susza rolnicza w Polsce występuje wśród następujących monitorowanych upraw:
- Roślin strączkowych,
- Krzewów owocowych,
- Ziemniaka,
- Chmielu,
- Warzyw gruntowych,
- Tytoniu,
- Buraka cukrowego
- Kukurydzy na kiszonkę,
- Kukurydzy na ziarno,
Liczbę wszystkich gmin zagrożonych suszą w Polsce oraz udział gmin z suszą w kraju (w %) prezentuje tabela 1.
Tabela 1. Liczba oraz udział gmin zagrożonych suszą w kraju (w %)
| Lp. | Uprawa | Liczba gmin zagrożonych suszą | Udział gmin zagrożonych suszą w Polsce[w %] |
|---|---|---|---|
| 1. | Rośliny strączkowe | 587 | 23,69 |
| 2. | Krzewy owocowe | 538 | 21,71 |
| 3. | Ziemniak | 454 | 18,32 |
| 4. | Chmiel | 160 | 6,46 |
| 5. | Warzywa gruntowe | 93 | 3,75 |
| 6. | Tytoń | 65 | 2,62 |
| 7. | Burak cukrowy | 31 | 1,25 |
| 8. | Kukurydza na kiszonkę | 9 | 0,36 |
| 9. | Kukurydza na ziarno | 1 | 0,04 |
Potencjalną powierzchnię zagrożenia suszą rolniczą w Polsce przedstawia tabela 2.
Tabela 2. Powierzchnia zagrożenia suszą rolniczą według upraw
| Lp. | Uprawa | Udział powierzchni zagrożonych suszą [w %] |
|---|---|---|
| 1. | Rośliny strączkowe | 11,43 |
| 2. | Krzewy owocowe | 9,53 |
| 3. | Ziemniak | 6,31 |
| 4. | Chmiel | 0,94 |
| 5. | Warzywa gruntowe | 0,45 |
| 6. | Tytoń | 0,27 |
| 7. | Burak cukrowy | 0,09 |
| 8. | Kukurydza na kiszonkę | 0,01 |
| 9. | Kukurydza na ziarno | 0,00 |
W stosunku do poprzedniego okresu raportowania nastąpiły zmiany dotyczące liczby gmin objętych suszą rolniczą, są one przedstawione w tabeli 3.
Tabela 3. Zmiany w liczbie gmin z suszą rolniczą w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego (w punktach procentowych)
| Lp. | Uprawa | Punkty procentowe |
|---|---|---|
| 1. | Ziemniak | +10,65 |
| 2. | Krzewy owocowe | + 8,43 |
| 3. | Rośliny strączkowe | + 7,14 |
| 4. | Chmiel | + 3,84 |
| 5. | Warzywa gruntowe | + 2,58 |
| 6. | Tytoń | + 0,52 |
| 7. | Burak cukrowy | + 1,21 |
| 8. | Kukurydza na kiszonkę | - 0,12 |
| 9. | Kukurydza na ziarno | - 0,04 |
W stosunku do poprzedniego okresu raportowania nastąpiły też zmiany dotyczące powierzchni gruntów ornych objętych suszą, tabela 4.
Tabela 4. Zmiany w powierzchni gruntów ornych objętych suszą w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego (w punktach procentowych)
| Lp. | Uprawa | Punkty procentowe |
|---|---|---|
| 1. | Rośliny strączkowe | + 5,26 |
| 2. | Ziemniak | + 4,82 |
| 3. | Krzewy owocowe | + 4,72 |
| 4. | Chmiel | + 0,56 |
| 5. | Warzywa gruntowe | + 0,30 |
| 6. | Tytoń | + 0,01 |
| 7. | Burak cukrowy | + 0,09 |
| 8. | Kukurydza na kiszonkę | + 0,01 |
| 9. | Kukurydza na ziarno | 0,00 |
W jedenastym okresie raportowania od 1 lipca do 31 sierpnia 2018 r. największe zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród upraw roślin strączkowych. W tym okresie odnotowano kolejny już raz suszę rolniczą w tych uprawach. Suszę notowano w siedmiu województwach w 587 gminach tj. w 23,69% gmin Polski (wzrost o 7,14 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu), na powierzchni 11,43% gruntów ornych (wzrost o 5,26 punktów procentowych) w stosunku do poprzedniego okresu. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach w tych uprawach przedstawia tabela 5.
Tabela 5. Susza w uprawach roślin strączkowych
| Lp | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin zagrożonych | Udział gmin zagrożonych [%] | Udział powierzchni zagrożonej [%] |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | lubuskie | 82 | 82 | 100,00 | 77,29 |
| 2 | opolskie | 71 | 65 | 91,55 | 19,16 |
| 3 | dolnośląskie | 169 | 151 | 89,35 | 29,30 |
| 4 | wielkopolskie | 226 | 176 | 77,88 | 46,49 |
| 5 | zachodniopomorskie | 114 | 71 | 62,28 | 24,59 |
| 6 | łódzkie | 177 | 22 | 12,43 | 4,23 |
| 7 | śląskie | 167 | 20 | 11,98 | 0,81 |
W tym okresie sześciodekadowym suszę notowano również wśród upraw krzewów owocowych. Notowano ją w 7 województwach w 538 gminach tj. w 21,71% gmin Polski, na powierzchni 9,53% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby gmin z suszą o 8,43 punktów procentowych oraz o 4,72 punktów procentowych dotyczących zagrożonej powierzchni.
Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach w tych uprawach przedstawia tabela 6.
Tabela 6. Susza w uprawach krzewów owocowych
| Lp | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin zagrożonych | Udział gmin zagrożonych [%] | Udział powierzchni zagrożonej [%] |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | lubuskie | 82 | 82 | 100,00 | 71,48 |
| 2 | opolskie | 71 | 62 | 87,32 | 14,06 |
| 3 | dolnośląskie | 169 | 140 | 82,84 | 26,11 |
| 4 | wielkopolskie | 226 | 164 | 72,57 | 38,31 |
| 5 | zachodniopomorskie | 114 | 62 | 54,39 | 18,51 |
| 6 | łódzkie | 177 | 17 | 9,60 | 2,74 |
| 7 | śląskie | 167 | 11 | 6,59 | 0,39 |
Zagrożenie suszą rolniczą występowało również wśród upraw ziemniaka. Na terenie Polski suszę w tych uprawach notowano w siedmiu województwach w 454 gminach tj. w 18,32% gmin kraju obejmując 6,31% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby gmin z suszą o 10,62 punktów procentowych oraz o 4,82 punktów procentowych dotyczących zagrożonej powierzchni.
Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach ziemniaka w poszczególnych województwach przedstawia tabela 7.
Tabela 7. Susza w uprawach ziemniaka
| Lp | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin zagrożonych | Udział gmin zagrożonych [%] | Udział powierzchni zagrożonej [%] |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | lubuskie | 82 | 82 | 100,00 | 58,63 |
| 2 | dolnośląskie | 169 | 125 | 73,96 | 19,41 |
| 3 | opolskie | 71 | 48 | 67,61 | 6,92 |
| 4 | wielkopolskie | 226 | 137 | 60,62 | 25,87 |
| 5 | zachodniopomorskie | 114 | 46 | 40,35 | 6,07 |
| 6 | łódzkie | 177 | 11 | 6,21 | 1,27 |
| 7 | śląskie | 167 | 5 | 2,99 | 0,09 |
W tym okresie raportowania zagrożenie suszą występowało również w uprawach chmielu. W tych uprawach suszę notowano w pięciu województwach, w 160 gminach tj. w 6,46% gmin kraju na powierzchni 0,94% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby gmin z suszą o 3,84 punktów procentowych oraz o 0,56 punktów procentowych dotyczących zagrożonej powierzchni.
Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach w uprawach chmielu przedstawia tabela 8.
Tabela 8. Susza w uprawach chmielu
| Lp | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin zagrożonych | Udział gmin zagrożonych [%] | Udział powierzchni zagrożonej [%] |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | lubuskie | 82 | 52 | 63,41 | 19,49 |
| 2 | dolnośląskie | 169 | 67 | 39,64 | 2,94 |
| 3 | wielkopolskie | 226 | 34 | 15,04 | 1,91 |
| 4 | opolskie | 71 | 4 | 5,63 | 0,10 |
| 5 | zachodniopomorskie | 114 | 3 | 2,63 | 0,04 |
W tym okresie raportowania odnotowano zagrożenie suszą w uprawach warzyw gruntowych. W tych uprawach notowano ją w trzech województwach, w 93 gminach tj. w 3,75% gmin kraju na powierzchni 0,45% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby gmin z suszą o 2,58 punktów procentowych oraz o 0,30 punktów procentowych dotyczących zagrożonej powierzchni.
Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach w uprawach warzyw gruntowych przedstawia tabela 9.
Tabela 9. Susza w uprawach warzyw gruntowych
| Lp | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin zagrożonych | Udział gmin zagrożonych [%] | Udział powierzchni zagrożonej [%] |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | lubuskie | 82 | 34 | 41,46 | 9,92 |
| 2 | dolnośląskie | 169 | 35 | 20,71 | 1,22 |
| 3 | wielkopolskie | 226 | 24 | 10,62 | 0,91 |
Suszę rolniczą notowano również w uprawach buraka cukrowego. Notowano jej wystąpienie w trzech województwach, w 31 gminach tj. w 1,25% gmin kraju na powierzchni 0,09% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby gmin z suszą o 1,21 punktów procentowych oraz o 0,09 punktów procentowych dotyczących zagrożonej powierzchni.
Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach buraka cukrowego przedstawia tabela 10.
Tabela 10. Susza w uprawach buraka cukrowego
| Lp | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin zagrożonych | Udział gmin zagrożonych [%] | Udział powierzchni zagrożonej [%] |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | lubuskie | 82 | 12 | 14,63 | 0,95 |
| 2 | dolnośląskie | 169 | 12 | 7,10 | 0,65 |
| 3 | wielkopolskie | 226 | 7 | 3,10 | 0,20 |
Zagrożenie suszą występowało również w uprawach tytoniu. W tych uprawach notowano ją w czterech województwach, w 65 gminach tj. w 2,62% gmin kraju na powierzchni 0,27% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby gmin z suszą o 0,52 punktów procentowych oraz o 0,01 punktów procentowych dotyczących zagrożonej powierzchni.
Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach w uprawach tytoniu przedstawia tabela 11.
Tabela 11. Susza w uprawach tytoniu
| Lp | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin zagrożonych | Udział gmin zagrożonych [%] | Udział powierzchni zagrożonej [%] |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | lubuskie | 82 | 26 | 31,71 | 6,00 |
| 2 | dolnośląskie | 169 | 23 | 13,61 | 0,84 |
| 3 | wielkopolskie | 226 | 16 | 7,08 | 0,50 |
Suszę rolniczą notowano również w uprawach kukurydzy na kiszonkę. Na terenie Polski notowano ją w tych uprawach w dwóch województwach w 9 gminach tj. 0,36% gmin kraju na powierzchni 0,01% gruntów ornych.
Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę w poszczególnych województwach przedstawia tabela 12.
Tabela 12. Susza w uprawach kukurydzy na kiszonkę
| Lp | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin zagrożonych | Udział gmin zagrożonych [%] | Udział powierzchni zagrożonej [%] |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | dolnośląskie | 169 | 7 | 4,14 | 0,11 |
| 2 | lubuskie | 82 | 2 | 2,44 | 0,24 |
Suszę rolniczą notowano również w uprawach kukurydzy na ziarno. Notowano jej wystąpienie w województwie lubuskim w jednej gminie tj. w 0,04% gmin kraju.
Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na ziarno przedstawia tabela 13.
Tabela 13. Susza w uprawach kukurydzy na ziarno
| Lp | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin zagrożonych | Udział gmin zagrożonych [%] | Udział powierzchni zagrożonej [%] |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | lubuskie | 82 | 1 | 1,22 | 0,00 |
Tegoroczny lipiec był bardzo ciepły. Na przeważającym obszarze Polski notowano temperaturę powietrza od 18 do 20°C, wyższą od normy wieloletniej o ponad 2°C. Najchłodniej było na północnym i południowym terytorium kraju od 16 do 18°C ale i na tym terenie była ona wyższa od normy od 1 do 2°C.
Pierwszej dekada sierpnia była bardzo ciepła, zdecydowanie najcieplej było na terenie Ziemi Lubuskiej od 25 do ponad 25,5°C. Im dalej od tego obszaru w kierunku wschodnim tym temperatura była już nieco niższa, osiągając 22°C na krańcach tej części Polski. W drugiej i trzeciej dekadzie było już nieco chłodniej. W południowo-zachodniej części kraju notowano od 20 do 22°C (w drugiej dekadzie) oraz od 18 do 19,5°C (w trzeciej dekadzie) a najchłodniej było w północno-wschodniej Polsce z temperaturą od 18 do 19,5°C (w drugiej dekadzie) oraz od 15,5 do 16,5°C (w trzeciej dekadzie tego miesiąca).
W lipcu notowano bardzo wysokie opady wynoszące nawet miejscami ponad 200 mm. Szczególnie duże notowano we wschodniej części kraju od 100 do 200 mm i na tych terenach stanowiły od 100 do ponad 200% normy. Jedynie w południowo-zachodniej części kraju opady były mniejsze wynoszące mniej niż 50 mm, stanowiące 70-80% normy wieloletniej.
We wszystkich dekadach sierpnia odnotowano bardzo duże zróżnicowane wielkości opadu atmosferycznego, W wielu miejscach opady były bardzo małe poniżej 5 mm a w niektórych obszarach w ogóle nie wystąpiły. W każdej dekadzie tego miesiąca największe terytorium z niskim opadami notowano w zachodniej części kraju oraz w mniejszym stopniu na wschodzie Polski. Natomiast największe opady od 20-30 do ponad 50 mm zanotowano na terenie Wyżyny Małopolskiej oraz w Beskidzie Śląskim (w pierwszej i trzeciej dekadzie) oraz w południowo-wschodniej (w drugiej dekadzie) i północno-wschodniej Polsce (w drugiej i trzeciej dekadzie tego miesiąca).
Lipiec charakteryzował się wysoką temperaturą powietrza oraz dużymi opadami (oprócz południowej części Polski). W pierwszej dekadzie sierpnia było już bardzo ciepło w całym kraju w drugiej natomiast było już nieco chłodniej. W obu dekadach sierpnia odnotowano bardzo zróżnicowane wielkości opadów. Średnia wartość KBW dla kraju uległa nieznacznemu zwiększeniu, jednakże znaczne obniżenie tych wartości odnotowano na terenie zachodniej Polski oraz wzrost w części wschodniej.
Występujące warunki pogodowe w kolejnym już monitorowanym okresie powodowały w zachodniej części Polski zwiększenie deficytu wody dla roślin, czego wynikiem jest występowanie suszy wśród dziewięciu upraw. Liczba gmin ogarniętych suszą uległa zwiększeniu z 410 do 587 a powierzchnia o 5,26 punktów procentowych. Wykazany występujący deficyt wody powoduje obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskanych przy średnich warunkach pogodowych. W tym okresie nadal szczególnie niesprzyjające warunki pogodowe powodujące dotkliwą suszę notowano zwłaszcza w województwie lubuskim, dolnośląskim, wielkopolskim oraz zachodniopomorskim.
Dyrektor
Prof. dr hab. Wiesław Aleksander Oleszek
Opracowali:
Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. nadaw.
Dr hab. Rafał Pudełko
Dr Katarzyna Żyłowska
Mgr Piotr Koza
Mgr Elżbieta Wróblewska