W środę 1 lutego 2023 r. Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi Senatu RP rozpatrzyła poniższe ustawy i wniosła o wprowadzenie do nich poprawek:
Ustawa o rejestracji i ochronie nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych oraz gwarantowanych tradycyjnych specjalności produktów rolnych i środków spożywczych, win lub napojów spirytusowych oraz o produktach tradycyjnych. Ustawę omówił sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Rafał Romanowski, który w swoim wystąpieniu podkreślił, że jej celem jest ujednolicenie przepisów dotyczących procedury rejestracji nazw produktów rolnych, środków spożywczych, napojów spirytusowych i win oraz kontroli i ochrony nazw i oznaczeń geograficznych dla tych produktów, środków i napojów. Jak mówił, ułatwi to producentom zrozumienie przepisów dotyczących zasad oraz trybu rejestracji i ochrony oznaczeń geograficznych w tych 3 sektorach. Ustawa wdraża też unijne przepisy poprzez m.in. wskazanie właściwości organów i jednostek organizacyjnych odpowiedzialnych za rejestrację nazw pochodzenia; określenie zasad i trybu postępowania w zakresie oceny wniosków o rejestrację. Ustawa przewiduje ponadto powołanie Rady ds. Oznaczeń Geograficznych i Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności, która będzie opiniować wnioski o rejestrację. Pan Sławomir Szczepański z Biura Legislacyjnego przedstawił opinię w sprawie ustawy wraz z uwagami i zaproponował odpowiednie poprawki. Nad omawianą ustawą przeprowadzono dyskusję. Przewodniczący Komisji pan senator Jerzy Chróścikowski zgłosił wprowadzenie 4 poprawek zaproponowanych przez Biuro Legislacyjne. W wyniku głosowania komisja przyjęła poprawki zgłoszone przez przewodniczącego. Sprawozdawcą komisji wybrany został pan senator Beniamin Godyla. Na posiedzeniu plenarnym 9 lutego Senat uchwalił wniesienie przyjętych poprawek do ustawy.
Ustawa o zmianie ustawy o organizacji rynków owoców i warzyw oraz rynku chmielu. Ustawa ma na celu wprowadzenie najbardziej istotnych zmian wynikających z przepisów Komisji Europejskiej dotyczących przyznawania pomocy finansowej Unii Europejskiej organizacjom producentów w sektorze owoców i warzyw i ich zrzeszeniom. Ustawę omówił sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Janusz Kowalski. Mówca podkreślił w swoim wystąpieniu iż dotyczy ona tylko programów operacyjnych zatwierdzonych przed 1 stycznia 2023 r., czyli na zasadach stosowanych w okresie programowania 2014–2020 WPR. W ustawie określono m.in. sposób ustalania wysokości wsparcia za produkty wycofywane z rynku w ramach działania kryzysowego, a także rocznego pułapu pomocy na dofinansowanie funduszu operacyjnego organizacji producentów. Ustawa przewiduje, że prezes Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa będzie corocznie weryfikował, czy spełniony jest warunek udzielenia organizacjom producentów owoców i warzyw zwiększonej pomocy. Pan Sławomir Szczepański z Biura Legislacyjnego przedstawił opinię w sprawie ustawy wraz z uwagami i zaproponował odpowiednie poprawki. Nad omawianą ustawą przeprowadzono dyskusję. W wyniku głosowania ustawa została poparta przez komisję z poprawką, zaproponowaną przez przewodniczącego komisji pana senatora Jerzego Chróścikowskiego. Określa ona zwrot otrzymanej pomocy finansowej wraz z odsetkami tylko dla inwestycji, których kontrolowanie uniemożliwiła organizacja producentów w okresie trwania zobowiązania. Sprawozdawcą komisji wybrano pana senatora Przemysława Błaszczyka. Na posiedzeniu plenarnym 9 lutego Senat uchwalił wniesienie poprawki do ustawy.
We wtorek 7 lutego 2023 r. Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi obradująca pod przewodnictwem pana posła Roberta Telusa, rozpatrzyła informację sekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pana Lecha Kołakowskiego na temat zastosowania bionawozów w polskim rolnictwie oraz perspektyw ich wdrażania, zgodnie ze strategią Europejskiego Zielonego Ładu. W swoim wystąpieniu minister Kołakowski podniósł iż termin bionawozy nie został zdefiniowany w obowiązujących aktach prawnych, jednak zgodnie z ogólnie dostępną definicją to preparaty na bazie surowców pochodzenia naturalnego, zawierające: aminokwasy, cukry, witaminy, fitohormony, enzymy oraz makro- i mikro-elementy, a często także mikroorganizmy i/lub ich metabolity korzystnie wpływające na wzrost i plonowanie roślin. Podkreślił, iż bionawozy są skuteczną, częściową alternatywą dla nawożenia mineralnego. Innowacyjne bionawozy wzbogacone mikrobiologicznie są wdrażane do praktyki ogrodniczej i rolniczej w celu poprawy wzrostu i plonowania roślin uprawnych oraz żyzności gleby. Są to preparaty pochodzenia naturalnego (roślinnego lub zwierzęcego), bezpieczne dla ludzi i środowiska. Produkowane są na bazie materii organicznej, ekstraktów roślinnych i pożytecznych mikroorganizmów (bakterie, grzyby mikroskopowe i grzyby mykoryzowe). Bionawozy zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi w zależności od składu i działania mogą być zaklasyfikowane do różnych grup produktów nawozowych jako nawozowe produkty mikrobiologiczne, wzbogacone mikrobiologicznie nawozy organiczne lub biostymulatory oraz środki poprawiające właściwości gleby. W ostatnich latach wraz ze wzrostem zainteresowania produkcją i konsumpcją żywności ekologicznej, będącej wyrazem wzrostu świadomości konsumentów w kontekście ochrony środowiska i zdrowia człowieka dynamicznie zwiększa się również zainteresowanie rynku bioproduktami, których średnioroczna produkcja i podaż rośnie o 10-13% przy równoczesnym wzroście produkcji nawozów mineralnych na poziomie światowym jedynie w skali 1-3%. W konkluzji swojej wypowiedzi pan minister Kołakowski wskazał, iż postulowane przez radykalne środowiska proekologiczne zupełne odejście od stosowania sztucznych środków produkcji, nawozów mineralnych i całkowite przejście na rolnictwo ekologiczne jest niemożliwe, ponieważ nie zapewni ono wystarczającej ilości żywności koniecznej do wyżywienia globalnej populacji. Dlatego perspektywiczne jest zrównoważenie stosowania wszystkich rodzajów nawozów, mineralnych i organicznych oraz optymalizacja nawożenia poprzez rolnictwo precyzyjne i wykorzystanie innowacyjnych bionawozów.
Realizując prządek dzienny przewodniczący komisji pan poseł Robert Telus udzielił głosu pani profesor Lidii Sas-Paszt - Kierownik Zakładu Mikrobiologii i Ryzosfery Instytutu Ogrodnictwa – Państwowego Instytutu Badawczego w Skierniewicach. Bionawozy, jak w swoim wystąpieniu wyjaśniła pani profesor, to preparaty na bazie surowców pochodzenia organicznego, zawierające: aminokwasy, cukry, witaminy, fitohormony, enzymy oraz makro- i mikro-elementy, a często także mikroorganizmy i/lub ich metabolity korzystnie wpływające na wzrost i plonowanie roślin. Bionawozy są skuteczną i ekonomicznie opłacalną alternatywą dla nawozów mineralnych. W Polsce i w innych krajach dynamicznie wzrasta zainteresowanie nawozami wzbogaconymi pożytecznymi mikroorganizmami. W Instytucie Ogrodnictwa – PIB powstał pierwszy w Polsce i największy w Europie bank symbiotycznych mikroorganizmów: grzybów mykoryzowych i strzępkowych, drożdży oraz pożytecznych bakterii glebowych, wyizolowanych z ryzosfery roślin, rosnących w różnych warunkach glebowo-klimatycznych naszego kraju. Wykazano wysoką skuteczność bionawozów i pożytecznych mikroorganizmów w stymulacji wzrostu i plonowania roślin: truskawki, jabłoni, wiśni, ogórka, pomidora i innych gatunków roślin ogrodniczych. Współpraca Zakładu Mikrobiologii i Ryzosfery Instytutu Ogrodnictwa − PIB z producentami nawozów zaowocowała rejestracją i wprowadzeniem do produkcji następujących bionawozów: Florovit Agro (wapno nawozowe granulowane PMG z kwasami humusowymi i pożytecznymi mikroorganizmami), preparat BacterBase (zawiera bakterie Bacillus velezensis i Bacillus amyloliquefaciens) do stosowania w warzywnictwie i sadownictwie, nawóz SLAFER na bazie łupków karbońskich zawierający szczepy bakterii z rodzaju Bacillus i grzyby z rodzaju Trichoderma, makro, mikroelementy, substancję organiczną, stymulujące wzrost i plonowanie roślin oraz poprawę właściwości gleby, biostymulator BioPlus Forte na bazie drożdży i bakterii o działaniu biostymulującym i ochronnym, a także bioaktywne podłoża Profi 3 i Profi 4 z grzybami Trichoderma spp. do uprawy roślin ogrodniczych w polu i pod osłonami.
Podczas dyskusji podkreślano potrzebę zwiększenia dostępności do tego rodzaju produktów, tym bardziej, że jako tańszy i zdrowszy odpowiednik nawozów mineralnych mogłyby znacząco wpłynąć na poprawę sytuacji na rynku nawozów. Wskazywano potrzebę stworzenia mechanizmów pomocy dla krajowych producentów bionawozów. Komisja podjęła decyzję o przygotowaniu projektu dezyderatu do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie wprowadzenia do systemu prawnego definicji bionawozów oraz możliwości ujęcia tych preparatów w ekoschematach jako systemu zachęt finansowych dla rolników.
We wtorek 7 lutego 2023 r. połączone Komisje Senatu RP: Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej oraz Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpatrzyły uchwaloną na 70 posiedzeniu Sejmu 13 stycznia br., ustawę o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, której celem jest podniesienie wysokości emerytury rolniczej i wniosły o przyjęcie jej bez poprawek. Ustawa ma na celu zwiększenie emerytur rolniczych przez powiązanie emerytury podstawowej z KRUS z najniższą emeryturą z ZUS. Ustawę omówiła sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pani Anna Gembicka. Ustawa wiąże wysokość emerytury podstawowej z wysokością najniższej emerytury określonej w przepisach emerytalnych. Dotychczas waloryzacji emerytury rolniczej dokonywano inaczej niż emerytury z ZUS, powstały więc duże różnice między tymi świadczeniami. Emerytura podstawowa stanowi podstawę wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych rolniczych, ale nie jest równa emeryturze rolniczej. Zgodnie z nowelą emerytura podstawowa będzie równa 90% minimalnej emerytury z ZUS. Nowe przepisy gwarantują, że emerytura rolnicza – po 25 latach opłacania składek – nie będzie niższa od najniższej emerytury wypłacanej z ZUS. Ustawa wprowadza ponadto mechanizm rekompensujący opłacanie podwójnej składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe z tytułu prowadzenia oprócz działalności rolniczej również pozarolniczej działalności gospodarczej lub składki dodatkowej z tytułu prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwach rolnych o powierzchni powyżej 50 ha przeliczeniowych. Umożliwi to uzyskanie dodatku do emerytur rolniczych na podobnych zasadach. Nad omawianą ustawą przeprowadzono dyskusję. Poruszono m. in. przypadki zaprzestania działalności rolniczej przed u pływem 25 lat. Pani minister Gembicka zapewniła, iż rolnik, który ma opłacone 12,5 roku składki w KRUS, i zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, może na wniosek się ubezpieczyć i płacąc składki w KRUS nie tracić prawa do okresu składkowego a tym samym po uzyskaniu wieku emerytalnego do emerytury w KRUS. Pani Bożena Langner Biura Legislacyjnego nie miała uwag o charakterze legislacyjnym. Pan senator Ryszard Majer wiceprzewodniczący Komisje Rodziny, Polityki Senioralnej i Społeczne zgłosił wniosek o przyjęcie ustawy bez poprawek. Komisje przyjęły przedstawiony wniosek. Sprawozdawcą wybrany został pan senator Ryszard Bober reprezentujący Komisję Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Prezydent RP podpisał ustawę 20 lutego 2023 r.
We wtorek 7 lutego 2023 r. Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi obradująca pod przewodnictwem pana senatora Jerzego Chruścikowskiego, przyjęła bez poprawek ustawę o finansowaniu wspólnej polityki rolnej na lata 2023–2027, która dostosowuje polskie prawo do unijnych przepisów. Określa m.in. właściwość organów w zakresie uruchamiania środków publicznych pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji i z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Ustawa zawiera przepisy dotyczące zasad uruchamiania środków z budżetu państwa na wyprzedzające współfinansowanie kosztów kwalifikowanych oraz wyprzedzające finansowanie pomocy finansowej w ramach interwencji objętych planem strategicznym, a także pomocy technicznej. Funkcję agencji płatniczej będzie pełnić Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR), a jednostki certyfikującej – Krajowej Administracji Skarbowej. Środki z europejskich funduszy, na wniosek ministra rolnictwa i rozwoju wsi, będą przekazywane do ARiMR na podstawie składanych przez nią zamówień. Środki na współfinansowanie krajowe i przejściowe wsparcie krajowe będą trafiały w formie dotacji celowej ministra rolnictwa. Ustawa określa właściwość organów, które będą odpowiedzialne za uruchamianie pieniędzy z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji EFRG oraz z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich EFRROW. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa będzie pełnić funkcję agencji płatniczej. Zgodnie z ustawą jednostką certyfikującą będzie Szef Krajowej Administracji Skarbowej. Zadania związane z uruchamianiem środków pochodzących z EFRG i EFRROW wykonywać będzie minister finansów, przy udziale ministra rolnictwa i rozwoju wsi. Ustawę omówił sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Ryszard Bartosik. Przedstawiciel Biura Legislacyjnego pan Maciej Telec przedstawił opinię w sprawie ustawy wraz z uwagami i zaproponował odpowiednie poprawki. Nad omawianą ustawą przeprowadzono dyskusję. Przewodniczący pan senator Jerzy Chróścikowski zgłosił wniosek o przyjęcie ustawy bez poprawek. W wyniku głosowania komisja przyjęła przedstawiony wniosek i wybrała sprawozdawcą pana senatora Chróścikowskiego. Na sesji plenarnej 9 lutego 2023 r. senat przystał na wniosek komisji nie wnosząc poprawek. Prezydent podpisał ustawę 20 lutego 2023 r.
Ze względu na duży niepokój wśród rolników związany z ustawą z 4 listopada 2022 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt, w tym wątpliwości dotyczące odstępstw w rejestracji drobiu z uwzględnieniem małej liczby sztuk, Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi na tym samym posiedzeniu zapoznała się z informacją resortu rolnictwa. Komisja zwróciła się o tę informację ze względu na wątpliwości dotyczące odstępstw w rejestracji drobiu ze względu na małą liczbę sztuk. Jak wyjaśnił obecny na posiedzeniu wiceminister Bartosik, odstępstwo od rejestracji ma zastosowanie dla małoliczebnych stad poniżej 350 sztuk. Poinformował, że resort pracuje obecnie nad przygotowaniem rozwiązań legislacyjnych, które precyzyjnie określą warunki odstępstw w zgłaszaniu zwierząt. Niepokój rolników związany jest z ustawą z 4 listopada 2022 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Pan senator Józef Łyczak zaapelował o rychłe skorygowanie problematycznych przepisów i jasną ich interpretację. Zgodnie z przepisami prawa o zdrowiu zwierząt państwa członkowskie UE powinny rejestrować wszystkie miejsca, w których są utrzymywane zwierzęta lądowe, w tym drób. W komputerowej bazie danych prowadzonej przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) powinny zostać zarejestrowane wszystkie podmioty utrzymujące drób takich gatunków jak kura, kaczka, kaczka piżmowa, gęś, gęś garbonosa, indyk, przepiórka japońska, perlica oraz struś, niezależnie od liczby utrzymywanych ptaków oraz celu, w jakim te zwierzęta są utrzymywane. Podstawą rejestracji w komputerowej bazie danych ARiMR jest złożenie wniosku o nadanie numeru zakładu drobiu w terminie 14 dni od dnia rejestracji zakładu drobiu na podstawie art. 93 rozporządzenia 2016/429 lub zatwierdzenia zakładu drobiu na podstawie art. 97 ust. 1 rozporządzenia 2016/429, lecz nie później niż w dniu wprowadzenia do zakładu drobiu pierwszego ptaka lub jaja, czyli po rejestracji lub zatwierdzeniu przez powiatowego lekarza weterynarii i po nadaniu weterynaryjnego numeru identyfikacyjnego. Jak wyjaśnił sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Ryszard Bartosik, odstępstwo od rejestracji ma zastosowanie dla mało liczebnych stad poniżej 350 sztuk. Obecnie resort pracuje nad przygotowaniem rozwiązań legislacyjnych, które precyzyjnie określą warunki odstępstw w zgłaszaniu zwierząt.
Podkomisja stała do spraw dobrostanu zwierząt gospodarskich i ochrony produkcji zwierzęcej w Polsce obradowała pod przewodnictwem pana posła Kazimierza Plocke, we wtorek 7 lutego 2023 r.
Informację na temat planowanego wprowadzenia zakazu stosowania klatek w hodowli zwierząt gospodarskich na terenie Unii Europejskiej i jego wpływu na produkcję zwierzęcą w Polsce i dobrostan zwierząt przedstawił pan Leszek Kołakowski, sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Nie posiadamy informacji o planach Komisji Europejskiej dotyczących zmian w prawie regulującym sprawy dobrostanu zwierząt – podkreślił na wstępie i dodał, że obecnie Komisja dokonuje przeglądu obowiązującego prawa. Pan minister Kołakowski podkreślił, że jakiekolwiek zmiany w prawie należy wprowadzać stopniowo i rozważnie w Polsce i że powinny obowiązywać ewentualnie długie okresy przejściowe dla producentów adaptujące ich biznesy do nowych wymagań. Polski rząd podkreślał w Brukseli – o czym poinformował wiceminister – że kluczowa jest dla niego ochrona rynku Unii Europejskiej przed napływem produktów pochodzenia zwierzęcego z państwa, w których nie ma standardów takich, jakie obowiązują w Europie. Jeśli ta kluczowa kwestia nie zostanie wprowadzona, wiele podmiotów nie sprosta rynkowej konkurencji. Wiadomo, inwestycje w dobrostan kosztują, a poza tym odejście od klatek w chowie niosek spowoduje spadek produkcji i wzrost cen jaj. Zdaniem ministra Kołakowskiego, taka sytuacja może doprowadzić do utraty przez nasz kraj bezpieczeństwa żywnościowego. Przedstawiciel rządu powiedział, że posiada ekspertyzy ekonomiczne dotyczące zaostrzenia standardów dobrostanowych dla bydła, kur i trzody i że te ekspertyzy wyśle do członków podkomisji. W dyskusji pani posłanka Dorota Niedziela mówiła że zmiany w prawie mają być ewolucyjne, a nie rewolucyjne, absolutną koniecznością jest kwestia uregulowania przepisów związanych z dystrybucją żywności, której bardzo dużo marnuje się – podkreśliła posłanka. Zwracała się też do rolników, żeby oni sami powiedzieli, jakie działania trzeba podjąć najpierw, żeby mogli dostosować się do rosnących wymagań dobrostanowych, przed którymi nie ma ucieczki. – Zróbmy plan – mówiła – nie stójmy w miejscu. Pani posłanka podkreśliła, podobnie jak pan minister Kołakowski, że kluczową kwestią jest uszczelnienie unijnych granic przed napływem produktów pochodzenie zwierzęcego z krajów, gdzie nie wymaga się wysokich, takich jak w UE, standardów utrzymania zwierząt. Nie ma wątpliwości, że dobrostan zwierząt trzeba poprawiać – mówił pan poseł Jan Duda. Mówca zwracał także uwagę na konieczność zablokowania importu mięsa i produktów zwierzęcych z krajów trzecich o niskich wymaganiach w chowie. Pan poseł Maciej Górski wstawił się za producentami trzody chlewnej, którzy – co podkreślił – prosili go o to. Przekazując ich zdanie powiedział, że nie należy odchodzić od kojców porodowych dla loch. Pan poseł Michał Urbaniak opowiedział się za wolnością wyboru dla konsumentów, tym samym opowiadając się za chowem klatkowym. – Jakie wartości są dla nas najważniejsze, rozmawiamy o dobrostanie, a czy nie powinniśmy rozmawiać o głodzie – pytał. Pan Urbaniak uznał za niewłaściwe stawianie na jednej szali ludzi i zwierząt. Chów klatkowy jest najlepszy dla planety, oświadczył pan Piotr Lisiecki, prezes Krajowej Izby Producentów Drobiu i Pasz generując niski ślad węglowy. Mówił o rosnących kosztach produkcji i wymuszaniem na producentach kolejnych, niekończących się inwestycji. Zapytał wiceministra Kołakowskiego, czy resort potrafi oszacować, za jaką część inflacji odpowiadają rosnące ceny jaj? W jego ocenie zaostrzając przepisy dobrostanowe fundujemy konsumentom dalsze wzrosty cen produktów żywnościowych. Spadek produkcji jest nieunikniony – podkreślił. Pani Marta Kędel z Krajowej Rady Drobiarstwa. – podniosła, że zakaz chowu klatkowego spotęguje jeszcze bardziej, to co dziś obserwujemy - wzrost cen produktów i ograniczenie produkcji. Zauważyła, że Unia Europejska nie powinna ślepo dążyć do wyeliminowania klatek i pójść w stronę refleksji, co ma miejsce obecnie w Stanach Zjednoczonych. – Amerykanie wycofują się z deklaracji odejścia od chowu klatkowego – podkreśliła. Jej środowisku zależy na uczciwym informowaniu konsumentów o produkcji, zagrożeniach sanitarnych związanych z bezklatkowym chowem. Z kolei pani profesor Paulina Kramarz z wydziału Biologii Uniwersytetu Jagiellońskiego oceniła odejście od chowu klatkowego gwarantuje bezpieczeństwo żywnościowe i jest korzystne dla producentów gdyż ceny w skupie będą dla nich korzystniejsze niż obecnie.
W środę 8 lutego 2023 r. Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi pod przewodnictwem pana posła Roberta Telusa rozpatrzyła poprawki zgłoszone w czasie drugiego czytania do projektu ustawy o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027
W czasie drugiego czytania na 72 posiedzeniu plenarnym zgłoszono 13 poprawek. Projekt ustawy skierowano ponownie do Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi w celu przedstawienia sprawozdania. Do poprawek odniósł się uczestniczący w posiedzeniu sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Ryszard Bartosik. Komisja wniosła o przyjęcie 8 poprawek i odrzucenie 5 poprawek. Poprawki, które przyjęto, mają charakter redakcyjny: precyzują używane w projekcie ustawy określenie „instytucja zarządzająca”, zmieniają sposób ustalania indywidualnej ilości referencyjnej, do jakiej będzie przyznawana płatność niezwiązana do tytoniu producentom, którzy nie zawarli umowy zbycia tytoniu w 2018 r., a także umożliwiają osobom będącym w trakcie szkoleń prowadzonych na podstawie przepisów ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, uzyskania wpisu na listę doradców rolniczych lub ekspertów przyrodniczych w terminie 90 dni od dnia wejścia w życie tej ustawy.
Poprawki, które Komisja odrzuciła, miały na celu m.in. umożliwienie przekazywania Prezesowi Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, a także zgłaszania błędów lub pomyłek w informacjach zawartych w wykazach do 15 lutego roku następującego po roku, w którym te wykazy zostały przekazane. Posłem sprawozdawcą wybrany został przewodniczący pan Robert Telus.
Na kolejnym w tym dniu posiedzeniu Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi uchwaliła dezyderat skierowany do Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie wprowadzenia do polskiego systemu prawnego definicji bionawozów oraz wprowadzenia ich do ekoschematów.
Realizując porządek dzienny przewodniczący komisji pan Robert Telus udzielił głosu Ministrom Aktywów Państwowych oraz Rolnictwa i Rozwoju Wsi, którzy przedstawili informację na temat sytuacji na rynku nawozów sztucznych.
Wpływ na rynek nawozów azotowych miały zarówno w 2022 roku jak i mają obecnie, w coraz mniejszym stopniu, prawa popytu i podaży w zderzeniu z wydarzeniami o charakterze politycznym – agresja Rosji na Ukrainę oraz wynikające z tego tytułu implikacje. Ograniczenia w dostępności źródeł energii (wstrzymanie dostaw gazu do Polski oraz innych państw – kryzys gazowy), ich cena, dostępność/potencjalny brak dostępności nawozów, dopłaty do nawozów, informacje medialne o planowanych programach pomocowych, decydowały o okresach gwałtownego popytu. Spowodowało to znaczący wzrost cen nawozów w połowie 2022 roku. Obserwowane w drugiej części trzeciego kwartału oraz w czwartym kwartale 2022 roku odwrócenie trendów i spadki cen surowców pozwoliły na przywrócenie pełnej produkcji w Polsce, co w konsekwencji doprowadziło do ustabilizowania się cen na rynku. Aktualnie spółki produkujące nawozy borykają się z trudną sytuacją popytową – od wielu tygodni obserwowana jest stagnacja na rynku. Pomimo wystarczającej podaży krajowych produktów nawozowych oraz korzystnych (jak się wydaje w aktualnych realiach geopolitycznych) uwarunkowań cenowych producenci rolni swoje działania ograniczają jedynie do monitoringu cen w punktach handlowych, mając nadzieję na dalsze korekty. Dodatkowo odwlekanie decyzji zakupowych stwarza ryzyko wystąpienia zakłóceń w łańcuchach logistycznych z uwagi na skumulowany wzrost popytu w krótkim okresie czasu tuż przed pierwszą wiosenną aplikacją (niekorzystny w tym przypadku jest fakt dużego rozdrobnienia gospodarstw rolnych w Polsce) oraz obserwowane wzmożone dostawy m. in. węgla i zboża z walczącej Ukrainy, co dodatkowo zwiększa problemy logistyczne.
Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa został uruchomiony mechanizm dopłaty do zakupionych nawozów mineralnych. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w 2022 r. wypłaciła ponad 418 tys. rolników ponad 2,6 mld zł z tytułu pomocy do zakupu nawozów mineralnych innych niż wapno nawozowe i wapno nawozowe zawierające magnez. Agencja do 15 listopada 2022 r. zakończyła realizację tej pomocy.
Informację przedstawili: podsekretarz stanu w Ministerstwie Aktywów Państwowych pan Karol Rabenda oraz sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Lech Kołakowski. W trakcie dyskusji w której uczestniczyli m. in. prezes Zarządu Spółki Grupa Azoty S.A. pan Tomasz Hinc, członek Zarządu ds. Produkcji ANWIL pan Jacek Mendelewski oraz członek Zarządu Krajowej Grupy Spożywczej S.A. pan Tomasz Nowakowski, pytano o aktualna wysokość zapasów nawozów mineralnych i ich dostępność dla rolników, sposób zaopatrywania się spółek nawozowych w surowce do produkcji nawozów, zysków jakie osiągnęły spółki nawozowe w 2022 roku. Podnoszono konieczność pomocy dla dystrybutorów nawozów, którzy po informacjach, że ceny jeszcze wzrosną, zakupili nawozy po znacznie wyższych cenach a obecnie po korekcie cen narażeni są na bankructwo. Postulowano o stworzenie systemu interwencyjnego, w oparciu o Krajowa Grupę Spożywczą i Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, który miałby interweniować w wypadku dużych zawirowań na rynku środków produkcji dla rolnictwa.
W poniedziałek 20 lutego 2023 r. Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi pod przewodnictwem pana senatora Jerzego Chróścikowskiego rozpatrzyła ustawę o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 uchwalonej na 72 posiedzeniu Sejmu RP 8 lutego 2023 r.
Celem ustawy jest stworzenie podstaw prawnych realizacji Planu Strategicznego dla wspólnej polityki rolnej w latach 2023–2027, zwanego dalej „Planem”, który został przygotowany na podstawie zreformowanej wspólnej polityki rolnej i nowego pakietu aktów prawnych Unii Europejskiej (UE), zakładających finansowanie różnych interwencji objętych Planem przez Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji (EFRG) oraz Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Ustawa określa zadania oraz właściwość organów i jednostek organizacyjnych w zakresie dotyczącym realizacji Planu Strategicznego. Warunki i tryb przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach interwencji objętych Planem oraz w ramach przejściowego wsparcia krajowego, pomocy technicznej oraz zasady wdrażania instrumentów finansowych przewidzianych do określenia przez państwo członkowskie Unii Europejskiej. Komisja przyjęła ustawę bez wnoszenia poprawek co potwierdził Senat na 59 posiedzeniu uchwalając 22 lutego 2023 r, przyjęcie przedmiotowej ustawy w brzmieniu przedłożenia.
W piątek 24 lutego 2023 r. Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi pod przewodnictwem pana posła Roberta Telusa z udziałem sekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pana Rafała Romanowskiego rozpatrzyła uchwałę Senatu w sprawie ustawy o rejestracji i ochronie nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych oraz gwarantowanych tradycyjnych specjalności produktów rolnych i środków spożywczych, win lub napojów spirytusowych oraz o produktach tradycyjnych. Senat wniósł 4 poprawki: dotyczącą wprowadzenie przepisu rozstrzygającego, że od decyzji wydanej przez ministra właściwego do spraw rynków rolnych w pierwszej instancji stronie nie przysługuje wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy, a więc, że staje się ona ostateczna, zgodnie z postanowieniami art. 16 § 1 kpa oraz trzy poprawki precyzujące. Komisja przyjęła poprawki a posłem sprawozdawcą wybrany został pan Kazimierz Choma.
Na tymże posiedzeniu komisja rozpatrzyła uchwałę Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o organizacji rynków owoców i warzyw oraz rynku chmielu. Senat zaproponował jedną poprawkę precyzującą. Komisja wniosła o jej przyjęcie a posłem sprawozdawcą wybrany został pan Kazimierz Choma.
Komisja przyjęła też propozycje tematów kontroli do planu pracy Najwyższej Izby Kontroli na 2024 r.
Na kolejnym w tym dniu posiedzeniu Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi pod przewodnictwem pana posła Roberta Telusa z udziałem sekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pana Rafała Romanowskiego, rozpatrzono informację na temat problemu współwłasności ułamkowej siedlisk gospodarstw rolnych na tzw. ziemiach odzyskanych Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi pana Henryka Kowalczyka, Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa pana Waldemara Humięckiego oraz Prezes Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa panią Halinę Szymańską.
Zachodnie i północne regiony Polski są często historycznie określane jako tzw. ziemie odzyskane oraz tereny byłego Wolnego Miasta Gdańska. Ziemie te zostały włączone w granice Polski po zakończeniu II wojny światowej jako rekompensata za tereny, które Polska utraciła na skutek ustalenia wschodniej granicy na tzw. linii Curzona. Na tych terenach prowadzono intensywną akcję osadniczą. Oprócz zdemobilizowanych żołnierzy polskich na ziemiach odzyskanych osadzano również repatriantów z terenów, które po zmianie granic należały do Ukrainy, Białorusi i Litwy, reemigrantów z zagranicy, a także mieszkańców tzw. ziem dawnych (z województw centralnych, przede wszystkim z województw: warszawskiego, łódzkiego, krakowskiego, lubelskiego i rzeszowskiego). Na mocy ówcześnie obowiązujących dekretów nieruchomości należące do III Rzeszy Niemieckiej oraz Wolnego Miasta Gdańska oraz ich obywateli stały się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa (art. 2 dekretu o majątkach opuszczonych i poniemieckich). Następnie nieruchomości te nabywali obywatele polscy, którzy przybyli na wspomniane tereny w ramach akcji przesiedleńczej. Wg danych z 1950 r. na ziemiach odzyskanych osiedliło się 5 967 000 osób, z tego na wsi 3 093 000, a w mieście 2 874 300. Bardzo częstą praktyką ówczesnych władz było przyznanie osadnikom określonej działki lub działek gruntu wraz z przyznaniem prawa do wspólnego (wraz z innymi osadnikami) korzystania z zabudowań znajdujących się w danym gospodarstwie. W ten sposób najpierw powstawało współposiadanie określonych nieruchomości lub ich części, a następnie – na skutek orzeczenia o wykonaniu aktu nadania lub na podstawie art. 2 ust. 1 dekretu z 1951 r. – dochodziło do powstania współwłasności określonych nieruchomości, w tym zabudowań mieszkalnych i gospodarskich.Kwestie dotyczące współwłasności, bez względu na sposób (przyczynę) jej powstania regulują aktualnie przepisy Kodeksu cywilnego, który wyodrębnia dwa rodzaje współwłasności: w częściach ułamkowych albo współwłasność łączną. Nieruchomości nadane osadnikom wiejskim na przestrzeni 70 lat przechodziły (i nadal przechodzą) różne przekształcenia. Część tych nieruchomości była ponownie przejmowana na własność Skarbu Państwa (np. za rentę lub emeryturę), wywłaszczana, czy też ulegała dalszym podziałom i przekształceniom własnościowym (np. na skutek zbycia, dziedziczenia). Z uwagi na złożoność i różnorodność stanów prawnych i faktycznych, jakie powstały nie jest możliwe obecnie odgórne, ustawowe uregulowanie tego problemu, bez pokrzywdzenia któregokolwiek ze współwłaścicieli. Dlatego na gruncie obecnie obowiązujących przepisów prawa istnieje możliwość rozwiązania problemów poprzez spłaty pozostałych współwłaścicieli. Konieczne jest jednak wcześniejsze przeprowadzenie postępowania sądowego każdorazowo rozstrzygającego wyrokiem dany przypadek. W dyskusji podniesiono konieczność jak najszybszego stworzenia wspólnej grupy roboczej z przedstawicielami Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz przedstawicielami Ministra Sprawiedliwości, która zajęłaby się wypracowaniem legislacyjnych rozwiązań mających na celu pogodzenie interesów osób zamieszkujących te zabudowania przy zabezpieczeniu potrzeb osób wykorzystujących nieruchomości do produkcji rolnej.
Na kolejnym posiedzeniu Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pani Anna Gembicka przedstawiła informację Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi dotyczącą trudnej sytuacji mleka oraz podejmowanych działaniach interwencyjnych.
Analizując sytuację na rynku mleka można stwierdzić, że przez ostatnie dwa lata sytuacja ta była kształtowana pod wpływem przewagi popytu nad podażą. W Polsce poziom cen produktów mlecznych jest w znacznym stopniu uzależniony od kondycji ekonomicznej rynku światowego, a w szczególności rynku wspólnotowego co jest efektem jednolitego rynku Unii Europejskiej, a także rosnącej wymiany handlowej. Polski rynek regularnie eksportuje ok. ¼ krajowej produkcji mleka. Według wstępnych danych Ministerstwa Finansów za 2022 rok, wartość wywozu produktów mlecznych z Polski wyniosła ok. 16,8 mld zł i była o 37% wyższa niż w roku 2021. Na zaspokojenie krajowych potrzeb przeznacza się w ostatnich latach około 77%-78% wyprodukowanego w Polsce surowca mlecznego.
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi monitoruje koszty i opłacalność produkcji wybranych produktów roślinnych i zwierzęcych, w tym mleka. Średnio w próbie badawczej gospodarstw, dochód z działalności bez dopłat liczony na 1 krowę wynosił 7122 zł. Wyniki badań wskazują, że w szacowanych warunkach cenowych w lutym 2023 r., produkcja mleka była wciąż opłacalna, ale uzyskane wyniki nie były tak korzystne jak 2022 r. Świadczy o tym niższy dochód przypadający na 1 krowę oraz niższy wskaźnik opłacalności, który jest miarą ekonomicznej efektywności produkcji. Należy podkreślić, że dobrą rentowność w 2022 r. odnotowała nie tylko produkcja mleka w gospodarstwa rolnych, ale także jego przetwórstwo.
Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającym wspólną organizację rynków produktów rolnych, w okresie od 1 lutego do 30 września mogą być realizowane zakupy interwencyjne masła i odtłuszczonego mleka w proszku po cenach ustalonych w rozporządzeniu Rady (UE) nr 1370/2013 z dnia 16 grudnia 2013 r. określającym środki dotyczące ustalania niektórych dopłat i refundacji związanych ze wspólną organizacją rynków produktów rolnych. Od 2023 r., w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027, producenci mleka będą mogli korzystać na zasadach ogólnych ze wszystkich instrumentów wsparcia bezpośredniego, a na płatność do krów w latach 2023-2027 planuje się przeznaczyć średnio ok. 158 mln euro rocznie. Budżet przeznaczony na płatności w ramach ekoschematu Dobrostan zwierząt w latach 2023-2027 wynosi prawie 1,4 mld euro, w tym na wariant Dobrostan krów mlecznych prawie 800 mln euro.
Na posiedzeniu Grupy Ekspertów ds. Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych – Produkty Zwierzęce w dniu 22 lutego 2023 r., Polska poinformowała Komisję Europejską o pogorszeniu sytuacji na rynku mleka i przetworów mlecznych.
W odpowiedzi na wystąpienia 3 państwa członkowskich – Polski, Litwy i Łotwy, postulujące podjęcie interwencji na rynku mleka (nadzwyczajna pomoc dla producentów mleka, prywatne przechowywanie, podniesienie cen interwencyjnych), z uwagi na spadki cen mleka w skupie i przetworów mlecznych, wysokie koszty produkcji, spadek popytu, Komisja Europejska poinformowała, że obecnie trwa już okres interwencji publicznej, która jest dostępna od 1 lutego do 30 września 2023 r.
W dyskusji producenci mleka, hodowcy i działacze samorządu rolniczego podkreślali, że dalsze pogorszenie się obecnej i tak niezwykle trudnej sytuacji przyniesie kaskadę kolejnych problemów w gospodarstwach nastawionych na produkcję mleka. Spadek ceny mleka poniżej 2 złotych za litr jest nie do przyjęcia przy tych kosztach. To jest zabójstwo - 2 złote mogę jeszcze przetrwać, ale to nie znaczy, że mam zysk. Mogę tylko pójść na przetrwanie – powiedział pan Wiktor Szmulewicz prezes Krajowej Rady Izb Rolniczych i producent mleka. Za chwilę zaczną upadać kolejne gospodarstwa mleczne z kredytami, bo niestety kredyty są konieczne. Wszyscy mówią, że młodzi nie chcą zostawać. Młodzi chcą godziwie pracować i zarabiać. Niestety, to co się dzieje teraz na rynku mleka nie napawa optymizmem. Kredyty nie tanieją, odsetki rosną, maszyny z każdym miesiącem są coraz droższe, budowa obory to są miliony złotych – dodał pan Konrad Krupiński, hodowca bydła mlecznego z woj. warmińsko-mazurskiego. Producenci podkreślali, że nie tylko same spadki cen są problemem, ale tez tempo w jakim następują. To nie jest korekta cenowa to jest drastyczny spadek. Nigdy w mojej historii nie było tak, że mleko potaniało kilkadziesiąt gorszy w miesiąc – mówił pan Michał Krajewski, hodowca bydła z Podlasia. Nam zależy na tym, aby zachować proporcje między cenami, które uzyskują rolnicy za mleko, względem kosztów, ale też względem cen sprzedaży wyrobów mleczarskich w sklepach – powiedział pan Andrzej Steckiewicz z Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka. Z apelem o stworzenie okrągłego stołu złożonego z rolników, przetwórców i handlu zaapelowała pani Agnieszka Maliszewska z Polskiej Izby Mleka. Cały czas słyszymy informację, że sieci handlowe żądają obniżenia ceny u producenta, który i tak już ledwo ciągnie. Sieci handlowe nie mogą być jedynym beneficjentem sytuacji kryzysowej z jaką mamy do czynienia. Odczuwamy ogromną presję ze strony sieci, ale nie widzimy wsparcia ze strony instytucji rządowych tłumaczyła pani Maliszewska. Pan Waldemar Broś z Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich zaapelował do rządu o uruchomienie puli kredytów preferencyjnych na finansowanie zapasów i zaproponował aby rozważyć przyśpieszenie zwrotu VAT-u na jakiś czas, może do końca roku, z 60 dni na 30 dni?