Koło gospodyń wiejskich (KGW) to obok jednostek OSP jedna z najstarszych form organizacji społecznych, jakie funkcjonują w Polsce. Obecnie jest ich około 21 tysięcy powstałych w ramach Kółek Rolniczych oraz kilka tysięcy działających jako zespoły ludowe i stowarzyszenia. Organizacje te skupiają ponad milion osób. Nowe przepisy zakładają aktywizację działalności kół a przez to wszechstronny rozwój terenów wiejskich.
Koła gospodyń wiejskich działają obecnie na podstawie ustawy z dnia 8 października 1982 r. o społeczno-zawodowych organizacjach rolników (Dz. U. poz. 217 z późn. zm.). Ich zadaniem jest obrona praw, reprezentowanie interesów oraz działanie na rzecz poprawy sytuacji kobiet i ich rodzin na terenach wiejskich. Obecnie działają one jako jednostki organizacyjne kółek rolniczych, a samodzielnie mogą funkcjonować jedynie tam, gdzie tych kółek nie ma.
Ustawa o kołach gospodyń wiejskich
Nowe prawo definiuje KGW jako dobrowolną, niezależną od administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego, samorządną społeczną organizację mieszkańców wsi, wspierającą rozwój przedsiębiorczości na wsi i aktywnie działającą na rzecz środowisk wiejskich.
Ustawa przewiduje, że KGW będą miały osobowość prawną, będą mogły zarabiać i pozyskiwać dotacje. Jednak w jednej wsi będzie mogło istnieć tylko jedno KGW.
Nowe prawo ma określać m.in. formy i zasady zrzeszania się w kołach gospodyń wiejskich, tryb ich zakładania oraz organizację kół gospodyń wiejskich.
Poprzez nabycie osobowości prawnej będą mogły one prowadzić działalność społeczno-gospodarczą na własny rachunek oraz zakładać związki kół gospodyń wiejskich.
Jak założyć koło gospodyń wiejskich?
KGW będzie mogło założyć co najmniej 10 osób, które ukończyły 18 lat i stale zamieszkują na obszarze wsi będącej terenem działalności koła. Założyciele koła będą mieli obowiązek uchwalić statut koła oraz wybrać komitet założycielski, który będzie odpowiedzialny za rejestrację koła.
Terenem działalności koła gospodyń wiejskich może być jedna wieś, ale może to być również kilka wsi. Projekt zakłada, że swoje zadanie KGW może wykonywać także poza terenem swojej działalności, w tym na terytorium całej Polski i za granicą.
W działalność koła będą mogły angażować się także osoby, które ukończyły 13 lat i uzyskają na to zgodę rodziców lub innych opiekunów. Osoby te mogą również tworzyć młodzieżowe i dziecięce struktury wspierające KGW. Jednocześnie będzie można być członkiem jednego koła. Szczegółowe warunki wstępowania i występowania z kół mają określać statuty.
Rejestracja koła
Rząd zaproponował, aby na terenie jednej wsi można było utworzyć tylko jedno koło gospodyń wiejskich, które korzystałoby w pełni z nowych uregulowań prawnych.
Oznacza to, że ten, kto pierwszy zarejestruje KGW, ten będzie korzystał z przywilejów przewidzianych w nowej ustawie dla kół. Inne organizacje będą mogły działać, ale na dotychczasowych zasadach.
Rejestrację kół będzie prowadzić Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR).
Komitet założycielski będzie musiał złożyć wniosek o wpis koła do rejestru wraz ze statutem do kierownika powiatowego biura ARiMR. Wniosek to formularz do wypełnienia, który zawierał będzie: wykaz założycieli (imiona, nazwiska, miejsce zamieszkania|) wraz z ich oświadczeniami o woli wejścia w skład koła, adres do doręczeń, podpisy, informacje o sposobie reprezentowania koła oraz podpisy osób wybranych do komitetu założycielskiego.
Postępowanie o wpis koła do rejestru ma być wolne od opłat. Po wpisaniu koła do rejestru, uzyska ono osobowość prawną.
Obecnie działające koła gospodyń wiejskich w ciągu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie tej ustawy będą miały prawo pierwszeństwa przy wpisaniu do Krajowego Rejestru Kół Gospodyń Wiejskich w ARiMR przed kołami, które dopiero miałyby zostać utworzone. Koła przystępujące do rejestracji będą musiały wcześniej uchwalić statut zgodny z wymogami projektowanymi w nowych przepisach. Obecnie działają one na podstawie regulaminu.
Jeśli w ciągu 6 miesięcy koło nie wystąpi o wpis do Krajowego Rejestru KGW, wówczas będzie ono mogło dalej działać na podstawie dotychczasowych przepisów, czyli Prawa o stowarzyszeniach lub ustawy o kółkach rolniczych.
Statut KGW
Koło gospodyń wiejskich będzie działać na podstawie statutu. Wzorcowy statut stanowi załącznik do projektowanej ustawy. Musi on zawierać mi.in. nazwę i siedzibę koła; zakres jego działania; cele i zadania koła oraz środki ich realizacji; zakres i przedmiot działalności zarobkowej; sposób nabywania i utraty członkostwa; prawa i obowiązki członków; organy koła; warunki reprezentowania koła; składki członkowskie i majątek koła; tryb zmiany statutu i likwidacji koła.
Jaką działalność będą mogły prowadzić KGW?
Według nowego prawa koło gospodyń wiejskich powinny w szczególności prowadzić następującą działalność:
- społeczno-wychowawczą i oświatowo-kulturalną w środowiskach wiejskich;
- na rzecz wszechstronnego rozwoju obszarów wiejskich;
- wspierać rozwój przedsiębiorczości kobiet;
- inicjować i prowadzić działania na rzecz poprawy warunków życia i pracy kobiet na wsi;
- upowszechniać i rozwijać formy współdziałania, gospodarowania i racjonalne metody prowadzenia gospodarstw domowych;
- reprezentować interesy środowiska kobiet wiejskich wobec organów administracji publicznej;
- rozwijać kulturę ludową, w tym w szczególności kulturę lokalną i regionalną.
Finansowanie i rozliczenia KGW
Ustawa przewiduje możliwość gromadzenia majątku i prowadzenia działalności gospodarczej przez koła gospodyń wiejskich. Będą one mogły przyjmować darowizny, spadki i zapisy oraz korzystać z ofiarności publicznej. Majątek KGW będzie mógł powstawać także ze składek członkowskich, dochodów z własnej działalności, w tym działalności gospodarczej czy z dochodów z majątku koła.
Projekt zastrzega, że dochód z działalności KGW nie może zostać przeznaczony do podziału między członków koła, może być przeznaczony jedynie na realizację celów statutowych.
KGW będzie mogło prowadzić uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów, jeżeli spełni łącznie 3 warunki.
Po pierwsze, jeżeli KGW osiągnęło przychody wyłącznie:
- z działalności statutowej (z tytułu składek członkowskich, darowizn, zapisów, dotacji);
- ze sprzedaży wyrobów sztuki ludowej (rękodzieło, rzemiosło ludowe i artystyczne, żywność regionalna),
- ze sprzedaży, najmu lub dzierżawy składników majątkowych,
- z odsetek od środków pieniężnych i lokat na rachunkach bankowych koła.
Po drugie, jeżeli KGW w roku poprzedzającym rok podatkowy osiągnęło ww. przychody w wysokości do 100 000 zł.
Po trzecie, gdy koło nie posiada statusu organizacji pożytku publicznego.
O wyborze prowadzenia uproszczonej księgowości KGW musi powiadomić naczelnika urzędu skarbowego, za pośrednictwem ARiMR w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności.
Negatywne głosy
Projekt ustawy spotkał się z krytyką środowisk miejskich, gdzie również działają KGW. Przepisy wykluczają bowiem możliwość skorzystania przez nich z projektowanych przywilejów. W obronie funkcjonujących na terenie miasta Dąbrowa Górnicza kół wystąpił Prezydent – Pan Zbigniew Podraza, który wystosował do Prezydenta RP apel o weto względem projektowanej ustawy. Na terenie przez niego administrowanym istnieje 12 takich kół, które stanowią ważny element społeczeństwa obywatelskiego. Tekst apelu.
Przebieg procesu legislacyjnego
Opr. Barbara Chrzanowska