Sejm RP w dniu 15 listopada 2016 r. uchwalił zmiany dotyczące bezdomności zwierząt. Zgodnie z nowelizacją ustawy o ochronie zwierząt zadaniem własnym gminy jest nie tylko zapewnienie opieki nad bezdomnymi zwierzętami i ich wyłapywanie, ale także zapobieganie ich bezdomności. Zgodnie z uzasadnieniem do projektowanych zmian nadpopulacja zwierząt domowych i ciągle powiększająca się skala bezdomności zwierząt ma kilka przyczyn, w tym: brak edukacji i wiedzy społeczeństwa w zakresie ważnych metod zabiegania bezdomności, ze szczególnym uwzględnieniem sterylizacji i kastracji, jako głównej metody zapobiegania niekontrolowanej rozrodczości oraz brak prawnej możliwości wydatkowania środków publicznych na sterylizację i kastrację zwierząt posiadających właścicieli.
Opieka nad zwierzętami to za mało
Dotychczasowe przepisy zobowiązywały gminy jedynie do opieki nad zwierzętami bezdomnymi. Opieka ta świadczona była głównie poprzez odławianie bezdomnych zwierząt i przekazywanie ich do schronisk. Koszty pobytu zwierzaka w schronisku sięgające kilkudziesięciu tysięcy złotych rocznie obciążały budżety samorządów. Ustawodawca zobowiązał gminy do większego zaangażowania się w problem bezdomności zwierząt poprzez ich sterylizację i kastrację nawet wówczas, jeżeli posiadają właścicieli.
Rady gmin corocznie w terminie do 31 marca uchwalają Program opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt, który obejmuje w szczególności:
- zapewnienie bezdomnym zwierzętom miejsca w schronisku dla zwierząt;
- opiekę nad wolno żyjącymi kotami, w tym ich dokarmianie;
- odławianie bezdomnych zwierząt;
- obligatoryjną sterylizację albo kastrację zwierząt w schroniskach dla zwierząt;
- poszukiwanie właścicieli dla bezdomnych zwierząt;
- usypianie ślepych miotów;
- wskazanie gospodarstwa rolnego w celu zapewnienia miejsca dla zwierząt gospodarskich;
- zapewnienie całodobowej opieki weterynaryjnej w przypadkach zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt;
- wysokość środków finansowych przeznaczonych na realizację Programu oraz sposób ich wydatkowania.
Program ten może dopuścić również procedurę znakowania zwierząt w gminie.
Program taki opracowuje wójt gminy i najpóźniej do 1 lutego przekazuje do zaopiniowania do powiatowego lekarza weterynarii, organizacji społecznych, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt, jeżeli takie działają na terenie gminy oraz dzierżawcom lub zarządcom obwodów łowieckich, działających na obszarze gminy.
Sterylizacja i kastracja nie tylko zwierząt bezdomnych
Program opieki nad zwierzętami bezdomnymi, poza elementami wymienionymi w ustawie, może zawierać również inne działania zmierzające do zapobiegania bezdomności zwierząt np. akcje edukacyjne, konkursy, festyny. Wprowadzenie zapisu "w szczególności", przy opisie elementów Programu, daje gminom możliwość podejmowania dodatkowych działań. Nowelizacja nadała gminom również uprawnienia podejmowania akcji sterylizacji i kastracji zwierząt, które posiadają właścicieli. Dotychczas obowiązkowa sterylizacja i kastracja dotyczyła zwierząt w schroniskach.
NIK zachęca do działań profilaktycznych
Najwyższa Izba Kontroli w 2016 r. podjęła kontrolę gmin, schronisk i inspektoratów weterynarii w zakresie zapobiegania bezdomności zwierząt. Wyniki tej kontroli dały obraz działań gmin w kierunku zapobiegania bezdomności zwierząt, które ograniczały się do odławiania zwierząt i umieszczania ich w schroniskach.
Tylko niewielki odsetek gmin zdecydował się na znakowanie i rejestrację wszystkich zwierząt domowych. NIK zwrócił uwagę na konieczność podejmowania przez gminy działań profilaktycznych, które przyniosą oszczędności finansowe w opiece nad zwierzętami.
Jako przykład wskazał gminę Suchy Las, która wprowadziła kompleksowy plan znakowania i rejestracji wszystkich zwierząt oraz dofinansowanie kastracji i sterylizacji zwierząt mających właścicieli.
Efektem zmian było zmniejszenie liczby odławianych zwierząt o 22% i zmniejszenie wydatków na opiekę nad nimi o 60%. Dobre praktyki podjęły również gminy Aleksandrów Łódzki i gmina Dobra. Inne rozwiązanie wprowadziła gmina Łuków, która zwolniła z opłat właścicieli zwierząt, które poddano sterylizacji, trwale oznakowano i wpisano do rejestru prowadzonego przez urząd.
Psy w międzynarodowej bazie danych
Tylko znakowanie i rejestracja umożliwi odszukanie właściciela w przypadku zagubienia się psa. Jednocześnie łatwiej będzie zidentyfikować właściciela psa porzuconego, którego koszty utrzymania w schronisku poniesie gmina. Wspomniana gmina Suchy Las w latach 2014-2015 aż 83% odłowionych zwierząt odwiozła do właścicieli, przez co koszty utrzymania zwierząt w schronisku ponoszone przez tą gminę zmalały ze 110 tyś zł do 43,8 tyś zł.
Znakowany pies jest zarejestrowany w wybranej bazie (np. https://www.safe-animal.eu/, www.identyfikacja.pl, www.animalid.eu), która przypisuje dane właściciela do numeru mikroczipa wszczepionego psu. Do tych baz dostęp mają lekarze weterynarii, schroniska dla zwierząt, fundacje, Straż Miejska oraz Policja. W przypadku odłowienia oznakowanego psa istnieje możliwość szybkiej identyfikacji właściciela.
Pamiętajmy, zwierzę jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę (art. 1 ustawy o ochronie zwierząt).
Opracowanie: Barbara Chrzanowska
Ustawa z dnia 15 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o ochronie zwierząt
Artykuł nie ma charakteru porady prawnej, a jest jedynie informacją.